Duurzame mobiliteit: zo pakt u het aan en dit levert het op

Duurzame mobiliteit: nut en noodzaak

Duurzame mobiliteit gaat over schonere, andere en minder mobiliteit.
Duurzame mobiliteit is essentieel om een CO₂-reductie van 55% te bereiken.
Deze CO₂-reductie moet in 2030 een feit zijn (doelstelling Klimaatakkoord en doelstelling ‘Fit for 55’, een voorstel van de Europese Commissie met een pakket aan CO₂-reducerende maatregelen).
Dit vergt grote inspanningen van gemeenten, regio’s, provincies en het Rijk.
Overheden hebben de keuze uit verschillende hulpmiddelen om hieraan te werken.
De 12 belangrijkste, zoals een dashboard voor CO₂-uitstoot en praktische handreikingen, vindt u in dit artikel.
Hiermee kunnen overheden bijvoorbeeld een RMP opstellen of maatregelen toetsen.

Wat is duurzame mobiliteit?

Onder ‘duurzame mobiliteit’ vallen alle manieren van vervoer waarbij ons verplaatsingsgedrag minder nadelige gevolgen heeft voor het milieu. Doel is te komen tot een maximale CO₂-reductie en een future proof leefomgeving. Duurzame mobiliteit kan om een lokale, regionale, nationale en/of internationale strategie vragen.

Duurzame mobiliteit: meer dan alleen elektrisch rijden

Duurzame mobiliteit omvat veel meer dan alleen elektrisch autorijden. Het gaat over alle soorten vervoermiddelen en alle manieren waarop we daarvan gebruikmaken. Een afgewogen duurzaam mobiliteitsbeleid zorgt voor balans tussen gezondheid, bereikbaarheid, leefmilieu, klimaat en economie en draagt zo bij aan brede welvaart.

Duurzame mobiliteit: urgent op elk bestuurlijk niveau

Duurzame mobiliteit is een thema dat op elk bestuurlijk niveau hoog op de agenda staat, of zou móeten staan. Wetgeving moet worden voorbereid, geïmplementeerd en getoetst. Regionale Mobiliteitsprogramma’s (RMP’s) moeten worden opgesteld en uitgerold. Internationale afspraken vereisen naleving. Dit alles onder stevige tijdsdruk. Over acht jaar is het 2030 en moet een CO₂-reductie van minimaal 55 procent ten opzichte van 1990 een feit zijn.

Als gemeente klimaatneutraal in 2050: minder reizen geeft meer mogelijkheden

Whitepaper

Zelf aan de slag met duurzame mobiliteit: praktische en strategische hulpmiddelen

Wie beroepsmatig aan de slag moet met de transitie naar duurzame mobiliteit, hoeft niet zelf het wiel uit te vinden. Er is een scala aan middelen beschikbaar om op elk niveau gericht en gestructureerd werk te kunnen maken van duurzame mobiliteit. Een selectie.

1. Dashboard CO2-uitstoot

Uitstootvanmobiliteit.nl is een online dashboard om snel de CO₂-uitstoot in een bepaald gebied te bepalen. Daarnaast is met de tool eenvoudig in kaart te brengen wat het effect is van verschillende CO₂-reducerende maatregelen. Het dashboard, ontwikkeld door Goudappel, is op vier niveaus te raadplegen: nationaal, provinciaal, per RES-regio en per gemeente. Gebruik van de tool is gratis.

2. Overzicht emissiefactoren

CO2emissiefactoren.nl biedt een lijst met emissiefactoren voor de Nederlandse markt. Op basis hiervan kan een CO₂-voetafdruk van milieubelastende activiteiten worden opgesteld. CO₂-emissiefactoren is een initiatief van Milieu Centraal, Stimular, SKAO, Connekt en de Rijksoverheid.

3. Handreiking Regionale Mobiliteitsprogramma’s

De Handreiking Regionale Mobiliteitsprogramma’s is opgesteld door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en het Interprovinciaal Overleg (IPO). Het document gaat onder meer in op het helder formuleren van regionale ambities en kenmerken en laat zien welke middelen er zijn om duurzame mobiliteit te bevorderen. Ook zaken als organisatie, planning en benodigde capaciteit/middelen komen aan bod.

4. Dummy Regionale Mobiliteitsprogramma’s

Logisch vervolg op de hierboven genoemde handreiking, ook van VNG en IPO. De dummy Regionale Mobiliteitsprogramma’s (pdf) helpt bestuurders en beleidsmakers bij het formuleren van een eigen RMP. Bevat naast standaardteksten (o.a. over algemene trends, definities) open invulvelden voor regionaal specifieke informatie.

5. Inspiratiegids duurzame mobiliteit

Eveneens een product van VNG in samenwerking met IPO. De Inspiratiegids duurzame mobiliteit bevat vijftien praktijkvoorbeelden van duurzame mobiliteit in onder meer Groningen, Delft, Utrecht en Amsterdam. Ingedeeld op de thema’s (deel)mobiliteitsopties, infrastructuur, logistiek, stedelijke ontwikkeling en vraagsturing.

6. Handvatten voor de transitie naar duurzaam vervoer

De brochure Transitie naar duurzaam vervoer. Gedragsmaatregelen op maat van kennisplatform CROW biedt overheden handvatten om de transitie naar duurzaam vervoer te begeleiden en te stimuleren. Benadert het thema vanuit de consument. Wat vindt deze van schone voertuigen, hoe kan de overheid consumenten hierover het meest effectief voorlichten etc. Alleen te raadplegen met een (gratis) account.

7. Handreiking voor gemeenten

Ondersteunt gemeenten bij het vormgeven van hun duurzame mobiliteitsbeleid. De handreiking klimaatbeleid en duurzame mobiliteit gaat in op het bestuurlijke proces rond verduurzaming van mobiliteit. Ook is er aandacht voor de mogelijke maatregelen waarmee een gemeente invulling kan geven aan een duurzaam mobiliteitsbeleid en de effecten hiervan. De handreiking is een uitgave van Rijkswaterstaat, opgesteld door Goudappel.

8. Online inzicht in duurzaamheid van uw mobiliteitsbeleid

De CROW-tool Duurzaamheidsscore.nl biedt gemeenten, regio’s en provincies inzicht in de duurzaamheid van hun mobiliteitsbeleid. Op hoofdlijnen bevat de tool tien indicatoren: vijf gericht op doelen die in een RMP opgenomen kunnen worden (klimaat, luchtkwaliteit, veiligheid, geluid en bereikbaarheid) en vijf die een indicatie geven van enkele maatregelen.

9. Regionale klimaatmonitor

De Regionale klimaatmonitor presenteert in opdracht van het ministerie van EZK trends in de energietransitie. Gemeenten, regio’s en provincies monitoren hun voortgang met deze gegevens. Het dashboard CO2-uitstoot laat onder meer zien wat de uitstoot per geselecteerd gebied per sector is.

10. Prestatieplatform voor gemeenten

Op dataplatform Waarstaatjegemeente.nl is te zien hoe gemeenten ervoor staan op tal van terreinen. Van bouwen en wonen tot onderwijs tot gezondheid. Door inzicht te krijgen in deze data, kunnen gemeenten waar nodig hun prestaties verbeteren. Uiteraard is er ook een dashboard mobiliteit.

11. Factsheets RMP

Voor het kiezen van maatregelen die in een RMP passen, maakte kennisplatform CROW tien factsheets. Deze factsheets geven voor tien maatregelen uit Klimaatakkoord een omschrijving van de maatregel, het tijdspad van invoering, de effecten op CO₂-uitstoot, milieu, energie, leefbaarheid, bereikbaarheid, veiligheid en geluid. Ook bevat elke sheet informatie over het draagvlak en de kosten. Direct naar de factsheets:

12. Kans-indicator e-bike voor provincies en gemeenten

Met de opkomst van de e-bike is het Nederlandse mobiliteitslandschap de afgelopen jaren flink veranderd. Voor veel kortere autoritten is de e-bike een CO₂-vriendelijk alternatief. De tool e-bikeproof.nl laat voor elke plaats in Nederland zien hoeveel profijt de inwoners (kunnen) hebben van een e-bike. Op basis hiervan kunnen gemeenten en provincies zien waar kansen liggen voor meer e-bikeritten en welke maatregelen er nodig zijn om het bestaande fietsnetwerk e-bikeproof te maken. De tool werd volledig ontwikkeld door Goudappel.

Blijf op de hoogte van duurzame mobiliteit en schrijf u in voor de nieuwsbrief

In 4 stappen een Sustainable Urban Mobility Plan

Naar verwachting is het hebben van een SUMP vanaf 2027 verplicht. Ontdek hoe wij u kunnen helpen bij het opstellen en implementeren van dit duurzame mobiliteitsbeleid.

Lees meer

Oplossing

Dit levert duurzame mobiliteit u op: 8 voordelen

Werk maken van duurzame mobiliteit is maatschappelijk wenselijk en in veel gevallen simpelweg verplicht voor Rijk, regio’s, gemeenten en provincies. Acht belangrijke voordelen van een solide duurzaam mobiliteitsbeleid op een rij.

U helpt mee de doelstellingen uit het Klimaatakkoord te realiseren De Nederlandse overheid heeft zich in het Klimaatakkoord (2019) ten doel gesteld de CO₂-uitstoot in ons land met 49 procent te verminderen ten opzichte van 1990. Het Europese Fit for 55-pakket en het regeerakkoord Rutte IV leggen de lat nog een stukje hoger, naar een reductie van 55 procent. Twintig jaar verder, in 2050, mag er praktisch geen uitstoot meer zijn. Duurzame mobiliteit is een belangrijk middel om hieraan te kunnen voldoen binnen de sector verkeer. Deze sector is momenteel goed voor 23 procent van de totale CO₂-uitstoot in ons land.
U draagt bij het aan het verminderen van de stikstofneerslag. De mobiliteitssector is in ons land verantwoordelijk voor ca. 11 procent van de gemiddelde stikstofneerslag. Terugdringen hiervan is van belang voor natuur en volksgezondheid. Duurzame mobiliteit draagt hieraan bij.
U draagt bij aan schonere lucht in uw regio en zo aan de volksgezondheid. Het Schone Lucht Akkoord (SLA) heeft als doel de luchtkwaliteit in ons land structureel te verbeteren. Samen werken Rijksoverheid, provincies en gemeenten toe naar een gezondheidswinst van minimaal 50 procent in 2030 (vergeleken met 2016).
U zorgt voor een gezonde fysieke leefomgeving voor uw inwoners. Duurzame mobiliteit is een middel om een van de doelstellingen (‘een gezonde fysieke leefomgeving’) uit de Omgevingswet te behalen. Gemeenten kunnen in hun omgevingsplan omgevingswaarden stellen voor onder meer gezondheid en luchtkwaliteit.
U helpt de doelstellingen uit het Nationaal Preventieakkoord te verwezenlijken. Een andere maatregel om de volksgezondheid te bevorderen is het Nationaal Preventieakkoord. Kern hiervan is het terugdringen van ongezond gedrag. Duurzaam mobiliteitsbeleid kan hieraan op elk bestuurlijk niveau bijdragen. Bijvoorbeeld door te focussen op actieve vormen van mobiliteit, zoals lopen en fietsen.
U draagt bij aan het behalen van Europese CO₂-afspraken. In Europees verband is de doelstelling 60 procent minder CO₂-uitstoot door transport in 2050. Een doortimmerd duurzaam mobiliteitsbeleid is hiervoor voorwaarde nummer één.
U voldoet aan de Clean Vehicles Directive (CVD). Deze Europese richtlijn vormt een andere duurzame stip op de Europese horizon. De richtlijn verplicht sinds 2 augustus 2021 alle overheden (nationaal, provinciaal, gemeentelijk) van EU-lidstaten hun wagenpark structureel te vergroenen.
U draagt bij aan een verminderde afhankelijkheid van fossiele brandstoffen. Duurzame mobiliteit betekent ook vergroening van brandstoffen en de productie ervan, liefst in eigen land. Fossiele brandstoffen zijn vervuilend, schaars (met onvoorspelbare prijsschommelingen tot gevolg) en eindig. Ook de afhankelijkheid van buitenlandse leveranciers voor onze energievoorziening is in veel gevallen niet wenselijk. Regionale afspraken over duurzame energieopwekking zijn onder meer geformuleerd in de Regionale Energiestrategie (RES) die de dertig Nederlandse energieregio’s hebben opgesteld.

Naar een duurzame stad: focus op mobiliteit

Whitepaper

Duurzame mobiliteit in de praktijk: drie strategieën

Er zijn grofweg drie manieren om te werken aan duurzame mobiliteit: bestaande mobiliteit verschonen, mobiliteit veranderen en mobiliteit verminderen. Dit pakket aan mogelijke maatregelen wordt ‘trias mobilica’ genoemd.

1. Bestaande mobiliteit verschonen

In een notendop komt dit neer op het vervangen van vervuilende brandstofvoertuigen door voertuigen met minder of helemaal geen uitstoot.

2. Mobiliteit veranderen

Kern hiervan is het veranderen van de manier waarop we ons verplaatsen om duurzamer te worden. Denk aan vaker met het ov of de fiets naar het werk gaan of de hogesnelheidstrein nemen in plaats van het vliegtuig.

3. Mobiliteit verminderen

Het verminderen van het aantal te reizen kilometers vraagt weinig energie en is klimaatvriendelijk. Hoe korter de reis, hoe groter de kans dat mensen kiezen voor wandelen, fietsen of de e-bike.

Mobiliteit verschonen, veranderen en verminderen: de beste kansen voor succes

In veel gevallen biedt een combinatie van verschillende strategieën de meeste kans op succes. Geen van de drie onderdelen van de trias mobilica is namelijk hét wondermiddel om te komen tot optimale duurzame mobiliteit. Elke strategie heeft eigen mogelijkheden en uitdagingen. In het artikel Minder reizen maakt meer mogelijk gaan we hier nader op in.

Duurzame mobiliteit: zo bepaalt u uw strategie

De op deze pagina beschreven tools en diensten kunnen helpen bij het formuleren van een strategie ‘duurzame mobiliteit’ op hoofdlijnen. Gericht advies kan een volgende stap zijn om te komen tot een concreet plan van aanpak.

Plan van aanpak duurzame mobiliteit: valkuilen vermijden, sneller succes

Het formuleren en uitvoeren van een solide duurzaam mobiliteitsbeleid is een complex proces. Mobiliteitsspecialisten kunnen u hierbij veel werk uit handen nemen en voorkomen dat u blind spots over het hoofd ziet. Deskundige hulp zorgt er bovendien voor dat u eerder goede resultaten boekt.

Ondersteuning in elke fase van het traject

Onze adviseurs kunnen u ondersteunen in elke fase van een traject rondom duurzame mobiliteit. Zo hebben we ruime ervaring met het toetsen en doorrekenen van Regionale Mobiliteitsprogramma’s (RMP’s) en het formuleren van voorgenomen beleid op elk bestuurlijk niveau.

RMP-advies in de praktijk: case provincie Utrecht

Een concreet voorbeeld van een RMP-adviestraject is de case ‘Provincie Utrecht’. Hier deden we eerst een 0-meting. Daarbij werd onderzocht welke en hoeveel voertuigen er in de provincie aanwezig zijn en hoeveel CO₂-uitstoot dit oplevert.

Vervolgens werd een typologie per gebied in de provincie opgesteld. Een ‘gebied’ is in dit geval kleiner dan een gemeente. Denk aan centrum, woonwijk, recreatiegebied etc. Dit is essentieel omdat elke gebied uniek is qua bevolkingssamenstelling. Op basis hiervan kon voor elk gebied een advies op maat worden uitgebracht over de maatregelen die in dat specifieke geval het meeste effect zouden sorteren om de CO₂-uitstoot te verminderen.

Duurzame mobiliteit: middelen

Er zijn verschillende oplossingen om te komen tot duurzame mobiliteit. Afhankelijk van de situatie, kunnen deze op zichzelf of in combinatie worden ingezet. De strategieën uit de trias mobilica (verschonen, veranderen, verminderen) hangen hier nauw mee samen.

Deelmobiliteit (mobiliteit veranderen)

Denk hierbij aan deelauto’s, -(bak)fietsen en -scooters. Deelmobiliteit kan worden gefaciliteerd door een commerciële partij zoals Greenwheels (auto’s), Cargoroo (elektrische bakfietsen) of Felyx (elektrische scooters). Ook particulieren kunnen onderling voertuigen delen. Of en hoe deelmobiliteit een bijdrage kan leveren aan de CO₂-reductie, is sterk afhankelijk van het gebied (bijvoorbeeld een gemeente) in kwestie. Het laten opstellen van een gebiedstypologie (zie hierboven) kan hierover duidelijkheid verschaffen.

Mobility as a Service (mobiliteit veranderen)

Mobility as a Service (MaaS) combineert verschillende vormen van (deel)mobiliteit en openbaar vervoer. Centraal in het concept MaaS staat een online platform (bijvoorbeeld een app). Via dit platform kunnen reizigers onder meer eenvoudig vervoermiddelen reserveren, een reis plannen en betalen voor de geleverde mobiliteitsdiensten. MaaS kan een aanvulling zijn op ‘eigen’ vervoer of dit geheel vervangen. Een voorbeeld van een MaaS-platform is Gaiyo, het resultaat van een van de zeven pilotprojecten die het Ministerie van I&W in 2018 initieerde.

Het nieuwe werken (mobiliteit verminderen)

Geen vorm van duurzaam vervoer maar een manier om duurzame mobiliteit te bevorderen. Een van de pijlers van het nieuwe werken is mobiliteit verminderen of voorkomen. Middelen die hieraan bijdragen zijn bijvoorbeeld hybride werken en online vergaderen.

Elektrisch rijden (mobiliteit verschonen)

Wellicht het bekendste voorbeeld van duurzame mobiliteit. Bestaande mobiliteit verschonen helpt de CO₂-uitstoot te verlagen. De afgelopen jaren was er sprake van een toename van het aantal elektrische voertuigen, van auto’s tot scooters tot fietsen. Ook het aantal concrete bestuursakkoorden nam toe, onder meer in het openbaar vervoer. Hierdoor is inmiddels al zo'n 20% van de Nederlandse busvloot geëlektrificeerd. Er is echter nog veel winst te behalen.

Elektrisch rijden implementeren: 7 aanbevelingen

Meer over de stand van zaken op het gebied van elektrisch rijden leest u in de whitepaper Sophie in de wereld van elektrificatie, samengesteld door onze adviseurs Niels Voogt en Nick Juffermans. U vindt er ook zeven aanbevelingen om de implementatie van elektrificatiemaatregelen op een juiste manier vorm te geven.

Duurzame mobiliteit: integrale mobiliteitsstrategie noodzaak

Duurzame mobiliteit is alleen effectief wanneer het deel uitmaakt van een integrale mobiliteitsstrategie. Thema’s die daarbij spelen zijn onder meer:

Goudappel heeft voor al deze deelgebieden specialisten in huis. Zo zorgen we voor een integrale visie op elk mobiliteitsvraagstuk.

Meer weten over duurzame mobiliteit?

Ga met ons in gesprek over de mogelijkheden om mobiliteit in uw regio te verduurzamen.

Neem contact op met Claudia