Smart mobility: zo zet u het in, dit levert het op

Gemeenten, provincies en regio’s die Smart Mobility willen inzetten bij hun mobiliteitstransitie, kunnen gebruikmaken van diverse handreikingen en strategische hulpmiddelen. De belangrijkste daarvan zijn:

1. Datakookboek Smart Mobility – basisbeginselen en concrete aanpak 
2. Leidraad Gebiedsontwikkeling & Smart Mobility
3. MaaS Potentie Scan
4. GNMI - Gemeentelijk Netwerk voor Mobiliteit en Infrastructuur
5. Voorbeeldbepalingen voor lokale regelgeving rondom deelmobiliteit
6. Kennisbank DMI (Dutch Mobility Innovations)
7. The City Data Standard for Mobility (CDS-M) 
8. Afweegkader CROW
9. Handreiking gedragsonderzoek Smart Mobility-projecten

Smart Mobility: slimme mobiliteit om veiliger, duurzamer en efficiënter te reizen

‘Smart Mobility’ vertaalt zich letterlijk naar ‘slimme mobiliteit’. Mobiliteit is slim als de aanwezige technologie voordelen biedt ten opzichte van traditionele mobiliteit. Je reist met slimme mobiliteit bijvoorbeeld veiliger, duurzamer of efficiënter van A naar B. Smart Mobility heeft de volgende eigenschappen:

• Automatisch: automatisch rijdende voertuigen, waarbij de taken van een bestuurder steeds meer worden overgenomen
• Verbonden: Voertuigen die in contact staan met andere voertuigen en wegkantsystemen zoals in Talking Traffic
• Elektrisch: een schone vorm van transport die stil en (lokaal) emissievrij is
• Gedeeld: een voertuig is niet langer in het bezit van één eigenaar, maar beschikbaar voor iedereen

Voorbeelden van Smart Mobility zijn:

• Zelfrijdend vervoer en transport: de zelfrijdende auto, zelfrijdende elektrische shuttle-bussen en pakketbezorging via drones.
• Een verbonden netwerk van wegkantsystemen en voertuigen: met als één van de voorbeelden iVRI's, ofwel intelligente verkeersregelinstallaties. Die communiceren met elkaar én met voertuigen voor snelheidsadvies of de wachttijd voor roodlicht.
• Systemen voor het plannen, inchecken en betalen van een gecombineerde reis via deelvervoer: deelmobiliteitsapps, parkeerapps en de bijbehorende fysieke infrastructuur zoals mobiliteitshubs.
• Het verzamelen en inzetten van data: voor een beter reisadvies, voor pro-actief verkeersmanagement of om deelmobiliteit beter over de stad of regio te verdelen. Data helpt het mobiliteitsaanbod beter te laten aansluiten op de vraag, maar ook om aan te tonen dat uw beleidsdoelen gehaald zijn of dat – tussentijds – bijgestuurd moet worden.

Zelf aan de slag met slimme mobiliteit: strategische hulpmiddelen en essentiële tools

Er zijn veel handleidingen, scans en databases die u helpen om de eerste stappen te zetten in de wereld van slimme mobiliteit. Zo kunt u vandaag nog van start met Smart Mobility.

1. Datakookboek Smart Mobility – basisbeginselen en concrete aanpak
   Data zijn de basis van slimme mobiliteit. Het Datakookboek Smart Mobility geeft concreet aan hoe gemeentes en andere wegbeheerders met data & digitalisering aan de slag kunnen. Naast de basisbeginselen geeft het datakookboek een concrete aanpak.
    
2. Leidraad Gebiedsontwikkeling & Smart Mobility
   Verschillende mobiliteitsinstrumenten in relatie tot het gebiedsontwikkelingsproces zijn uitgewerkt in de Leidraad Gebiedsontwikkeling & Smart Mobility. Aan de hand hiervan helpt Goudappel overheden om ervoor te zorgen dat slimme mobiliteit integraal onderdeel wordt van gebiedsontwikkelingen om de mobiliteitstransitie vorm te geven. Ook zetten we hiervoor ons eigen smart mobility wheel in.
    
3. MaaS Potentie Scan
   Mobility-as-a-Service, MaaS dus, is een slimme manier van mobiliteit organiseren. Wilt u meten wat de potentie voor MaaS is in een bepaald gebied, dan biedt de Maas Potentie Scan uitkomst. De scan is overigens nog in demo-vorm.
    
4. GNMI - Gemeentelijk Netwerk voor Mobiliteit en Infrastructuur
   Een goede plek om kennis uit te wisselen op het gebied van Smart Mobility, maar ook van verkeersveiligheid, duurzaamheid, openbaar vervoer en parkeren, is het online platform van het GNMI (Gemeentelijk Netwerk voor Mobiliteit en Infrastructuur).
    
5. Voorbeeldbepalingen voor lokale regelgeving rondom deelmobiliteit
   Zo vindt u op het GNMI-platform onder andere een verkenning naar regelgeving voor deelmobiliteit: handige voorbeeldbepalingen voor lokale regelgeving rondom deelmobiliteit.
    
6. Kennisbank DMI - Dutch Mobility Innovations
   Het DMI (Dutch Mobility Innovations) brengt online publieke en private professionals samen die actief zijn op het gebied van slimme mobiliteit (en duurzame verstedelijking). In haar kennisbank vindt u onder meer de Benchmark Zelfrijdende Shuttles in de EU, het Stappenplan 2.0 iVRI Handreiking voor wegbeheerders naast tal van andere lezenswaardige rapporten en achtergrondinformatie.
    
7. The City Data Standard for Mobility - CDS-M
   CDS-M is een initiatief dat tot doel heeft een gestandaardiseerde manier van communicatie tot stand te brengen tussen vervoerders en overheden. De gemeente Amsterdam heeft daarin al de eerste stappen gezet, onder andere samen met Goudappel.
    
8. Afweegkader CROW – gedragseffecten van Smart Mobility-toepassingen
   CROW heeft een afweegkader gedragseffecten van Smart Mobility-toepassingen opgesteld. Deze checklist biedt wegbeheerders inzicht in de effecten van Smart Mobility. De implicaties van een slimme mobiliteitsdienst op het gedrag van weggebruikers staat voorop. Het afweegkader helpt u als overheid beslissen of u een slimme mobiliteitsdienst moet uitrollen of ondersteunen.
    
9. Handreiking gedragsonderzoek Smart Mobility-projecten
   Onder het mom van ‘gedragsonderzoek kan altijd’ biedt de provincie Noord-Holland een overzichtelijke handreiking aan hoe u als regio of gemeente gedragsonderzoek naar Smart Mobility inzet. Immers: vaak worden Smart Mobility-ontwikkelingen vooral vanuit de techniek benaderd, waarbij de eindgebruiker deels over het hoofd wordt gezien.

Slimme mobiliteit: dit levert het op

1. Klimaatdoelstellingen halen. Het Klimaatakkoord is duidelijk en ambitieus. In 2030 stoten we in Nederland 49% minder broeikasgassen uit dan in 1990. Een mobiliteitstransitie is noodzakelijk om de doelstellingen te behalen. Smart Mobility draagt hieraan bij. Zo leidt deelautogebruik in Nederland naar schatting tot 7-11% minder CO2-uitstoot per autodeler per jaar. De Metropoolregio Rotterdam Den Haag verwacht dat de inzet van deelmobiliteit rond OV-knooppunten en belangrijke bestemmingen kan leiden tot een CO₂-reductie van 4%. Elektrische mobiliteit kan die deelmobiliteit extra schoon maken.
    
2. De leefomgeving aantrekkelijker maken. Deelmobiliteit en hubs kunnen de parkeerdruk en het aantal auto’s in een stad of regio verlagen. Er is meer ruimte voor groen (In 2040 kan de combinatie van deelmobiliteit en zelfrijdende auto’s tot 40% minder parkeerplaatsen leiden).
    
3. De stad of regio bereikbaar houden. Een netwerk van slimme verkeerslichten en andere wegkantsystemen kan de doorstroming verbeteren of congestie voorkomen. Mobility as a Service kan daar ook een rol in spelen. Je omzeilt of voorkomt files als de auto niet hét vervoermiddel is, maar bijvoorbeeld één van de vervoermiddelen in de mix. Tot de periferie van de stad gebruikt men de auto, op een hub wissel je van modaliteit naar het openbaar vervoer of deelmobiliteit. Op een slimme app check je de beschikbaarheid van parkeerplek en deelfiets, en krijg je de optimale route naar je bestemming. Trucks en bestelbussen die goederen komen afleveren reserveren een tijdslot op een parkeerplek nabij hun afleveradres.
    
4. Mobiliteit veiliger maken. Mobiliteit wordt veiliger doordat sensoren, camera’s en lidars (een radar met lasertechnologie) bestuurders ondersteunen in hun rijtaken. Die techniek is ook in staat sommige zaken automatisch te laten uitvoeren. In de toekomst zal de hoge mate van automatisering leiden tot minder ongelukken, is de verwachting.
    
5. Mobiliteit efficiënter, betaalbaarder en inclusiever maken. Door data-analyse en real-time modellen is het mogelijk om het mobiliteitsaanbod (deelmobiliteit) veel beter af te stemmen op de vraag. Zelfrijdende elektrische shuttles rijden op afroep om reizigers van en naar het HOV-netwerk te vervoeren. Van een halflege bus – en vaste dienstregeling – is geen sprake meer. Vervoer wordt efficiënter en betaalbaarder. En maakt mensen die minder mobiel zijn mobieler en houdt ze langer mobiel. Smart Mobility kan mobiliteit inclusiever maken omdat het de toegankelijkheid voor iedereen vergroot.

Slimme mobiliteit: de aandachtspunten

Slimme mobiliteit biedt voordelen, maar er zijn ook aandachtspunten. De voornaamste:

• Slimme mobiliteit moet je slim inzetten
  Uit een impactstudie die TNO uitvoerde voor de Vervoerregio Amsterdam, blijkt dat automatische voertuigen de verkeersdrukte ook kunnen laten toenemen. Treinreizigers verruilen het openbaar vervoer voor een zelfrijdend voertuig, omdat dit comfortabeler is, is de redenatie. Naast comfort spelen betaalbaarheid en snelheid mee bij de keuze voor een mobiliteitsvorm.
   
• Laat iedereen profiteren van Smart Mobility
  De trend is dat deelmobiliteit – en mobiliteit in het algemeen - vooral aanwezig is in stadscentra en nieuwbouwwijken met een lage parkeernorm. Juist ook in achterstandswijken, wijken in de periferie van de stad én in het buitengebied zal nieuwe mobiliteit aanwezig moeten zijn. Smart Mobility is ook: technologie ten volle benutten om te kunnen differentiëren naar verschillende gebruikersgroepen.
   
• Kies het juiste moment en de juiste rol om in te stappen
  Welke stappen moet je nu al zetten als overheid. En wie stuurt dat? Een belangrijke stap is het starten met het verzamelen van data. Die data vormen de bouwstenen voor slimme mobiliteit. Voor overheden is er ook wat te kiezen.  Er zijn 4 rollen die je kan innemen: aanjagen/initiëren, surfen (meeliften, benutten) of tegenhouden/afremmen. Natuurlijk kan je het ook over je heen laten komen en niets doen, maar wie zorgt er dan voor het publieke belang?
   
• Heb aandacht voor privacy en dataveiligheid
  Juist omdat Smart Mobility draait op data, is het belangrijk en vanuit wetgeving noodzakelijk om die data te beschermen. En hoe bewaak je de privacy van de gebruikers?
   
• Breng de effecten van Smart Mobility in kaart
  De effecten in kaart brengen kan door middel van data-analyses en literatuuronderzoek, maar ook door de nieuwste generatie verkeersmodellen, zoals OmniTRANS Horizon. Ze geven bijvoorbeeld inzicht in hoeveel shuttles er nodig zijn als u daar een proefproject mee wilt starten. Faciliteer als gemeente proefprojecten en – essentieel - onderzoek wat het betekent voor de reiziger.
   
• Begrijp de gebruiker 
  Smart Mobility is een middel, en geen doel op zich. Het draait erom te begrijpen wat er precies voor zorgt dat dit middel al dan niet succesvol is. Daarom is het essentieel om het gedrag van de gebruiker te begrijpen in het toepassen van nieuwe technologie.

U hoeft hierbij niet het wiel zelf uit te vinden. Goudappel kan u onder meer helpen door data te leveren en verwachtingen helder en realistisch te maken. Goudappel is ook uw partner bij het opzetten van een experiment.

Inspiratie: deze gemeenten en provincies zetten al een belangrijke stap op het gebied van slimme mobiliteit

Gemeente Amsterdam: autonoom vervoer op IJburg
Zorginstelling Stichting Omega wil zelfrijdend vervoer inzetten voor jongeren met ernstige beperkingen. De afstand van hun huis in de wijk IJburg naar het centrum voor dagbehandeling is maar 400 meter. In plaats van de chauffeur zou dan een begeleider meekunnen. Dat kan de leefbaarheid van deze groep Amsterdammers sterk vergroten. Dergelijk autonoom vervoer is nu nog te duur, maar binnen afzienbare tijd lijkt daar verandering in te komen. Binnen de Metropoolregio Amsterdam werkt men aan meer slimme mobiliteit in de regio via het Platform Smart Mobility.

Gemeente Utrecht: de inzet van Smart Mobility in de Merwedekanaalzone
Aan het Utrechtste Merwedekanaal verrijzen zo’n 9000 woningen. De gemeente wil het aantal parkeerplaatsen beperken tot 0,3 per woning. Er wordt een mobiliteitshub gebouwd waar openbaar en deelvervoer samenkomt. Een online platform moet het delen van vervoermiddelen in de wijk stimuleren. Voor het duurzaam bezorgen en afleveren van (online) bestellingen staat er een slimme logistiek op stapel. Bij gebiedsontwikkeling als in de Utrechtste Merwedekanaalzone komt het STOMP-ordeningsprincipe van pas.

Den Haag: zelfrijdende shuttles in de Binckhorst
In de Haagse wijk de Binckhorst worden tussen de 7.700  en 11.500 woningen gebouwd. Voor het dagelijkse vervoer komen er zelfrijdende shuttles. Die kunnen op afroep rijden – een stuk efficiënter dan een dienstregeling. Bovendien voorkomt het de aanleg van een duur tram- of treinspoor. Goudappel analyseerde diverse pilots met zelfrijdende shuttles in Nederland en bundelde zijn bevindingen in een rapportage.

Rotterdam: ParkShuttle, de autonome shuttledienst sinds 2006
Sinds 2006 pendelt De ParkShuttle, een elektrisch aangedreven autonome shuttledienst, op een 1,8 km lange afgescheiden rijbaan tussen Rotterdam en Capelle aan den IJssel. Een proefproject met gemengde verkeersstromen loopt. Rotterdam is ook op andere manieren op zoek naar de invulling van Smart Mobility. Dat doet het binnen SmaaK.

Provincie Noord-Brabant: datagedreven mobiliteitsbeleid
De Provincie Noord-Brabant zet al flinke stappen richting een datagedreven mobiliteitsbeleid. Het is bezig met manieren om data in te zetten bij het creëren van mobiliteitsbeleid. Die data vertalen zich nu al naar een concrete kaart stikstofdata en een interactieve kaart met wegwerkzaamheden. Beide kaarten staan op haar openbare dataportaal.

Provincie Noord-Holland: een Smart Mobility-visie ontwikkelen.
Goudappel projecteert informatie en data uit wetenschappelijk literatuuronderzoek op de regio. In eerste instantie is dit toegepast op fictieve maatregelen en concepten, om een beeld te vormen van hoe Smart Mobility er in pakweg 2040 uitziet in Noord-Holland. Inmiddels wordt de methode ook toegepast op concrete projecten. Dit om de inspanningen op het gebied van Smart Mobility te verantwoorden en om vervolgstappen te definiëren tot de implementatie en opschaling van Smart Mobility.