De ontwikkeling van een krachtig afweegkader voor verkeersveiligheid Een hulpmiddel voor beleidsmakers om effectieve verkeersveiligheidsmaatregelen te kiezen

Samen bouwen aan een verkeersveiliger Nederland

Het onderzoek is onderdeel van het I&W-project ‘Trendbrekers verkeersveiligheid’ en bouwde voort op eerder onderzoek van SWOV naar de verkeersveiligheidseffecten van kansrijke maatregelen. Het doel van het project: in beeld brengen welke extra maatregelen kunnen voorkomen dat het aantal verkeersslachtoffers de komende jaren flink stijgt. Daarvoor is inzicht nodig in welke maatregelen daadwerkelijk impact maken en uitvoerbaar en betaalbaar zijn. Goudappel is daarom gevraagd om op basis van bestaand onderzoek en input van experts een gestructureerd afwegingskader te ontwikkelen.

Van scenario’s naar strategische keuzes

Ons onderzoek heeft twee centrale doelen:

1. Het systematisch uitwerken van kansrijke maatregelen in varianten
2. Het beoordelen van die varianten op verkeersveiligheidseffecten, kosten, uitvoerbaarheid en bredere welvaartseffecten, zoals op sociale inclusie, leefomgeving en bereikbaarheid

Scenario-aanpak

Voor het eerste doel, het uitwerken van kansrijke maatregelen, pasten we een scenario-aanpak toe. De maatregelen uit het rapport van SWOV en de ideeën uit voorgaande werksessies vertaalden we naar elf maatregelen, variërend van veiligere infrastructuur tot gedragsmaatregelen. 

Deze maatregelen werkten we uit in vier scenario’s: 

1. Scenario 1: Selectief stimuleren (Vrijwillig en gerichte aanpak) 
   Bijvoorbeeld: het stimuleren van een fietshelm voor kwetsbare verkeersdeelnemers of wegbeheerders stimuleren om risicolocaties veiliger in te richten.
2. Scenario 2: Maximaal stimuleren (Vrijwillig en grootschalige aanpak)
   Bijvoorbeeld: het stimuleren van een fietshelm voor alle fietsers of wegbeheerders stimuleren om een zo groot mogelijk deel van hun infrastructuur veiliger in te richten.
3. Scenario 3: Selectief dwingen (Verplicht en gerichte aanpak)
   Bijvoorbeeld: een fietshelmplicht voor kwetsbare verkeersdeelnemers of harde afspraken maken met wegbeheerders over het veiliger inrichten van risicolocaties.
4. Scenario 4: Maximaal dwingen (Verplicht en grootschalige aanpak) 
   Bijvoorbeeld: een fietshelmplicht voor iedereen of harde afspraken maken met wegbeheerders over het veiliger inrichten van een zo groot mogelijk deel van hun infrastructuur.

De scenario’s werden besproken in vier focusgroepen met vertegenwoordigers van wegbeheerders, handhavingsinstanties en maatschappelijke organisaties. Daarna scherpten we de lijst met kansrijke maatregelen aan, die we vervolgens samen met vakdeskundigen in een reeks expertsessies hebben beoordeeld. 

Expertsessies

Voor het tweede doel, het beoordelen van de maatregelen, organiseerden we vier expertsessies rond de volgende thema’s: 

• Veilige infrastructuur
• Handhaving & verkeersongevallenregistratie
• Technologische oplossingen
• Gedragsverandering

Per sessie behandelden we drie maatregelen met zes tot acht experts uit het betreffende werkveld. Samen met de experts bepaalden we welke uitgangspunten en aannames we gebruiken om de maatregelen te beoordelen op hun effect, kosten, uitvoerbaarheid en brede welvaartseffecten. De beoordeling werkten we vervolgens schriftelijk uit en legden we voor aan de experts voor feedback en aanscherping. Dit leidde tot een gedragen en goed onderbouwd beoordelingskader.

Onderbouwde keuzes voor een veiliger Nederland

Het resultaat is een krachtig afweegkader dat inzichtelijk maakt hoe de onderzochte maatregelen scoren op verkeersveiligheidseffect, uitvoerbaarheid, kosten en op brede welvaartseffecten. Daarnaast brachten we de voors en tegens van elke maatregel overzichtelijk in beeld. De maatregelen zijn onderverdeeld in vier groepen die helpen bij prioritering: van snel te realiseren maatregelen tot kostbare varianten met grote uitvoeringsuitdagingen, en van maatregelen met relatief lage tot hoge impact op de verkeersveiligheid. 

De overzichtelijke resultaten en concrete aanbevelingen maakten het afweegkader goed bruikbaar voor het Ministerie van I&W als bouwsteen voor de uitkomst van het traject  ‘Trendbrekers verkeersveiligheid’ aan de Tweede Kamer.

Opdrachtgever: Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat
Jaar: 2024-2025