Sociale veiligheid vrouwen in het Limburgse ov onderzocht Vooral jonge vrouwen voelen zich vaker onveilig

Project

Beleids- en gedragsonderzoek

Hoe veilig voelen vrouwen zich in het openbaar vervoer? Om het gebrek aan kennis hierover te verkleinen, vroeg de provincie Limburg Goudappel dit te onderzoeken. Het doel: concreet inzicht in de sociale veiligheid van vrouwen in het Limburgse ov, om op basis hiervan verbetermaatregelen te ontwikkelen.

Onveiligheidsgevoelens beter in beeld brengen

Meerdere studies – o.a. van Pointer en CBS – tonen aan dat vrouwen zich vaker en anders onveilig voelen dan mannen in de publieke ruimte, stations en het openbaar vervoer. Toch bevatten lopende onderzoeken naar ervaringen in het ov, zoals de OV-Klantenbarometer - het grootste onderzoek naar ervaringen in het ov in Nederland - geen concrete data over de verschillen tussen mannen en vrouwen.

Om dat gebrek aan kennis over de veiligheidsbeleving van specifiek vrouwen in het ov te verkleinen, voerden we een verdiepend onderzoek uit. Om er niet alleen achter te komen waar en wanneer Limburgers zich onveilig voelen in het ov, maar ook waarom en wat ze nodig hebben om zich veiliger te voelen, combineerden we kwantitatieve en kwalitatieve onderzoeksmethoden:

Een online enquête ingevuld door 2105 mensen (waarvan 1500 respondenten regelmatig het ov in Limburg gebruiken en 600 juist niet)
Focusgroepen en online interviews met in totaal 61 Limburgers

Aangezien onze respondenten verschillende groepen representeren - mannen vs. vrouwen, ov-reiziger vs. niet ov-reiziger en jong vs. oud - beschikken we over een voldoende grote en representatieve steekproef om betrouwbare uitspraken te kunnen doen. Door ook niet-gebruikers van het ov te spreken, kregen we bovendien inzicht in hoe perceptie van sociale veiligheid hun reiskeuze beïnvloedt.

Schets van een van de focusgroepen van het onderzoek

Vrouwen voelen zich onveiliger in Limburgs ov, zeker jonge vrouwen

Ons onderzoek levert duidelijke inzichten op:

Jonge vrouwen voelen zich ’s avonds minder veilig in het Limburgse ov: vooral na 19:00 uur voelen jonge vrouwen zich minder veilig dan mannen en oudere vrouwen.
Hoe onveilig iemand zich voelt, verschilt per moment en plek: in het algemeen voelt een klein deel van de reizigers zich onveilig (15%). Dit percentage stijgt sterk na 19:00 uur (op het station voelt 57% van alle vrouwen zich dan onveilig, bij jonge vrouwen is dit zelfs 66%).
Reizigers voelen zich veiliger in de bus, gevolgd door de trein. Het minst veilig voelen reizigers zich op stations en haltes, waarbij intercitystations het slechtst scoren.
Slechts een klein deel van de incidenten wordt gemeld: in het geval van verbale agressie en geweld gaat het zelfs om slechts een kwart van de incidenten.
Reizigers passen hun gedrag aan om onveiligheid te vermijden: bijv. door te proberen niet op te vallen. Waar jongeren zich vaak afsluiten door oordopjes te dragen, betrekken vrouwen vaak andere mensen bij hun reis door zich te laten ophalen of wegbrengen of door bekenden op de hoogte te houden van hun reis.
Niet-ov-reizigers schatten de veiligheid lager in: mensen die geen ov gebruiken zien het ov als minder veilig, maar bij slechts 7% van hen is sociale veiligheid de reden om het ov te vermijden.
De wensen voor veiligheidsmaatregelen lopen uiteen: iedereen ziet graag meer zichtbaar personeel, vooral reizigers boven de 30 jaar willen speciale veiligheidsmedewerkers. Vrouwen – vooral jonge vrouwen – willen noodknoppen en noodnummers die discreet gebruikt kunnen worden, goede verlichting en veel andere reizigers in de buurt voor meer sociale controle. Mannen hebben juist behoefte aan kaartcontroles, afgesloten stations en schone voertuigen.

Ervaren onveiligheid Limburgse ov-reizigers na 19:00 uur

Grafiek toont het aandeel ov-reizigers dat zich (regelmatig) onveilig voelt in het openbaar vervoer na 19:00 uur, uitgesplitst naar leeftijd en gender

Indringende conclusies, provincie onderneemt actie

Dit onderzoek voorziet de Provincie Limburg van onderbouwd inzicht in hoe sociale veiligheid in het Limburgse ov verschilt tussen mannen en vrouwen. Ook geven we hiermee richting bij het selecteren van verbetermaatregelen. Op basis van het onderzoek onderneemt de provincie dan ook direct actie, en zet samen met Arriva in op extra personeel, een noodcontactmogelijkheid en een schonere en veiligere omgeving.

“De resultaten van het onderzoek maken diepe indruk. Het is onacceptabel dat mensen – en in het bijzonder jonge vrouwen – zich zo vaak onveilig voelen tijdens hun reis. Daarom nemen we als provincie, samen met Arriva, onze verantwoordelijkheid. Maar sociale veiligheid in het ov is een breed maatschappelijk vraagstuk dat niet alleen door ons opgelost kan worden: het vraagt om samenwerking tussen vervoerders, overheid én de samenleving zelf.”

Jasper Kuntzelaers (gedeputeerde Mobiliteit provincie Limburg)

Media-aandacht voor het onderzoek

Dat het onderwerp een breed maatschappelijk vraagstuk is, bleek ook uit de media-aandacht voor het onderzoek. Onder andere in AD, L1 en de Gelderlander verschenen artikelen.

Belang van vervolgonderzoek specifieke groepen

In dit onderzoek stond het verschil in veiligheidsbeleving tussen mannen en vrouwen centraal. We zijn ons bewust van het belang dit verder te nuanceren voor andere doelgroepen. Zo is er reden om aan te nemen dat ook andere groepen – zoals mensen uit de LHBTQIA+ gemeenschap, moslimvrouwen of kinderen - een andere veiligheidsbeleving hebben.

In dit onderzoek was er geen ruimte dit volledig mee te nemen, maar de resultaten benadrukken wel het belang van vervolgonderzoek naar de beleving van sociale veiligheid voor specifieke groepen.

Opdrachtgever: Provincie Limburg
Jaar: 2025