Zo maak je stadslogistiek onderdeel van je mobiliteitsplan

Logistiek in het mobiliteitsplan in het kort

• Gemeenten met meer dan 100.000 inwoners (aan een TEN-T corridor) moeten eind 2027 een SUMP hebben. Aandacht voor logistiek is daarin een vereiste.
• Zonder logistiek in mobiliteitsplannen blijven doelen rond veiligheid, duurzaamheid en economie buiten bereik.
• Logistiek kun je op verschillende manieren verankeren in mobiliteitsplannen. Bijvoorbeeld als onderdeel van een SUMP of via een aanvullend logistiek beleidsplan.

Aan de slag met een logistiek beleidsplan

Een strategisch beleidsplan voor duurzame stedelijke logistiek omvat alle goederenstromen in de stad: van pakketbezorging en winkelbevoorrading tot bouwlogistiek en afvalstromen. Zo’n plan staat niet op zichzelf, maar maakt onderdeel uit van het bredere mobiliteitsbeleid. Het wordt vaak geïntegreerd in een Sustainable Urban Mobility Plan (SUMP): het overkoepelende plan voor alle vervoersstromen in een stedelijk gebied. Gemeenten met meer dan 100.000 inwoners aan een TEN-T corridor zijn vanaf eind 2027 door Europese wetgeving verplicht een SUMP te hebben, waarin stedelijke logistiek een steeds belangrijkere rol speelt.

Ook voor kleinere gemeenten is een integraal mobiliteitsplan belangrijk. Door verdichting van kernen neemt het aantal inwoners, verplaatsingen en goederenstromen toe, en daarmee de druk op infrastructuur en openbare ruimte. Klimaat, luchtkwaliteit, gezondheid, economische groei en bereikbaarheid spelen bovendien overal. Door deze thema’s samen te brengen in één mobiliteitsplan, houd je rekening met zowel de actualiteit als met toekomstige ontwikkelingen. Personenvervoer en logistiek concurreren om dezelfde schaarse ruimte. Door ze integraal aan te pakken voorkom je conflicten, los je knelpunten op en vergroot je de effectiviteit van beleid.

Waarom aandacht voor logistiek nodig is

Logistiek is vaak een blinde vlek in het mobiliteitsbeleid. Het niet meenemen van logistiek in beleidskeuzes kan ervoor zorgen dat winkels of horeca minder goed bereikbaar zijn, terwijl zij voor de economische vitaliteit van een centrum wel voorraad nodig hebben. Het kan er ook toe leiden dat er meer kilometers gemaakt moeten worden om afleveradressen te bereiken. 

Gemeenten worden daarom uitgedaagd om verder te kijken dan regelgeving alleen en actief ruimte te bieden voor logistieke oplossingen die bijdragen aan duurzaamheid, verkeersveiligheid, economische vitaliteit en een leefbare omgeving. Dit vraagt om samenwerking en kennisdeling met vervoerders, bouwbedrijven, ondernemers en bewoners. Ook digitale hulpmiddelen zoals simulatiemodellen (digital twins) en dataplatforms kunnen helpen om inzicht te krijgen in logistieke bewegingen en te meten wat het effect is van beleid.

Hoe stel je een logistiek beleidsplan op?

Het opstellen van een plan begint bij inzicht. Welke logistieke stromen zijn er in de stad, waar zitten de knelpunten, wie zijn de belangrijkste stakeholders? Idealiter wordt het logistieke beleidsplan tegelijk met de SUMP opgesteld, zodat beleid voor personen- en goederenvervoer op elkaar aansluit. Is dat niet mogelijk, neem dan in elk geval de kennis over knelpunten en intensiteiten (logistiek en personenvervoer) uit andere beleidsdocumenten mee in de plannen. Op basis daarvan formuleer je doelen, kies je passende maatregelen en leg je vast hoe je monitort en bijstuurt. Het vereist samenwerking tussen beleidsdomeinen en met de markt. Flexibiliteit is belangrijk: een logistiek beleidsplan is geen blauwdruk, maar een richtinggevend en adaptief kader.

Aan de slag met een logistiek beleidsplan: tools en handvatten

In tegenstelling tot personenmobiliteit is er veel minder gestructureerde informatie over logistieke verkeersstromen. Beschikbare data richten zich vaak op snel- en N-wegen, waar NDW-telpunten op basis van voertuiglengte enig inzicht geven. Maar deze telpunten zijn schaars en meten geen bestelauto’s of bestelbussen. Op gemeentelijke wegen zijn wel andere bronnen beschikbaar, zoals tellingen, VESDI-data en ANPR-camera’s. Die bieden wél informatie over bestelverkeer, maar geven niet altijd het volledige beeld. Gemeenten die aan de slag willen met logistiek plannen, kunnen wel gebruikmaken van handige tools, richtlijnen en ‘best practices’. Een selectie: 

• Verkeersmodellen zijn onmisbaar om verschillende vervoerswijzen in beeld te brengen, waar mogelijk gevoed met logistieke data en kengetallen. Logistiek verkeer zit vaak nog onvoldoende in bestaande verkeersmodellen, maar door modellen aan te vullen met tellingen op straat bieden ze toch inzicht.
• OmniTRANS Emissions van Goudappel geeft inzicht in het effect van beleid op uitstoot van CO2, fijnstof en stikstof.
• De magnetenmethode van Goudappel brengt het aantal logistieke ritten en hun ruimtelijke verdeling in beeld. Het betreft een eigen GIS-tool. Het uitgangspunt: bepaalde functies (zoals horeca of een supermarkt) trekken meer logistiek verkeer aan dan andere functies (zoals een kantoor of sportschool) en werken dus als ‘magneten’ voor logistiek verkeer.
• De logistieke menukaart berekent hoeveel en welk type logistieke voertuigen er verwacht worden in een gebiedsontwikkeling en welk ruimtegebruik hierbij past (o.a. aantal laad- en losplekken). Vooral nuttig voor gemeenten en ontwikkelaars bij het plannen van ontwikkelingen in schaarse ruimte.
• Dit rapport van de Expert Group on Urban Mobility (EGUM) richt zich op lokale overheden die aan de slag willen met een SULP. Een tweede rapport zoomt in op het delen van data rond zero-emissie logistiek, prestatiemeting en planning op korte en lange termijn.
• Het Europese project ULaaDS (Urban Logistics as an on-Demand Service) heeft verschillende hulpmiddelen en inzichten opgeleverd die nuttig zijn voor steden die hun stedelijke logistiek willen verduurzamen:
  • Decision Support Toolbox: een hulpmiddel voor beleidsmakers en planners om duurzame logistieke oplossingen te vinden en te implementeren.
  • 360° Observatory: een verzameling van inzichten en praktijkvoorbeelden.
• Best practice Groningen: pilot met gedeelde zero-emissie voertuigen voor winkeliers.

Hoe helpt Goudappel?

Goudappel ondersteunt gemeenten bij het integreren van logistiek in de mobiliteitsplannen. Wij combineren expertise op het gebied van logistiek, mobiliteit en stedelijke ontwikkeling. Van data-analyse tot participatie en van beleidskeuzes tot uitvoering.