Urban mobility indicators: zo werkt monitoring & evaluatie in SUMP's
Een Sustainable Urban Mobility Plan is een integraal plan gericht op het duurzaam verbeteren van mobiliteit en leefbaarheid in een regio, dat voldoet aan Europese richtlijnen. Vanaf 31 december 2027 zijn 436 steden, waaronder 26 in Nederland, verplicht om zo’n SUMP te hebben. Ook moeten steden hun voortgang rapporteren aan de EU met Urban Mobility Indicators (UMI’s). Wat zijn UMI’s precies? En wat moet u er als beleidsmaker over weten?
Doelen meetbaar maken
Een van de punten waarop een SUMP verschilt met een traditioneel mobiliteitsplan, is dat monitoring & evaluatie in SUMP’s een vast onderdeel is. In de SUMP-methodiek komt het meten van voortgang dan ook op meerdere plekken terug:
- Na de eerste stap - het in kaart brengen van uitdagingen en kansen op basis van beleid, gesprekken met stakeholders en data - is de tweede stap het formuleren van ambities en doelen. Hierin stelt u als gemeente of regio vast wat u wilt bereiken met een SUMP, zoals ‘een duurzame en veilige regio’ en welke doelen daarbij horen, zoals ‘het stimuleren van fietsen’. Het is van belang om doelen te formuleren die meetbaar zijn. Deze doelen moeten ook meetbaar gemaakt worden, door vast te stellen welke indicatoren u gaat meten.
- Na stap 3, het uitwerken van het uitvoeringsprogramma, stelt u in stap 4 een monitoring- en evaluatieplan op. Hierin stelt u de te meten indicatoren vast: hoe gaat u uw voortgang meten? En welke data zijn daarvoor nodig?
Deze methodiek helpt u als beleidsmaker om te bepalen of de gestelde doelen uit uw duurzame mobiliteitsplan gehaald worden en op basis daarvan beleid bij te sturen met aanvullende maatregelen. Bovendien kan transparantie over gestelde doelen en hoe deze te meten, bijdragen aan draagvlak onder bewoners en andere belanghebbenden.
In 4 stappen een 'Sustainable Urban Mobility Plan' (SUMP)
In vier stappen een integraal mobiliteitsplan opstellen en implementeren dat bijdraagt aan het duurzaam verbeteren van mobiliteit en leefbaarheid.
Bekijk de 4 stappen
Urban mobility indicators: standaard set indicatoren
Het monitoren van een SUMP is meer dan nice to have: de Europese Unie verplicht lidstaten om hun voortgang op de thema's toegankelijkheid, duurzaamheid en verkeersveiligheid te rapporteren, naar verwachting ieder jaar. Dit wordt waarschijnlijk ook een van de voorwaarden om Europese subsidies te krijgen voor mobiliteitsprojecten. Voor het rapporteren, stelt de EU op dit moment een vaste lijst urban mobility indicators (UMI’s) op (de definitieve lijst en eisen worden verwacht voor de zomer van 2025).
Naast algemene indicatoren, zoals het aantal inwoners en de grootte van het gebied, bevat deze lijst indicatoren horend bij specifieke onderwerpen. Hieronder de op dit moment door de EU aanbevolen lijst UMI-thema’s, incl. voorbeeldindicatoren:
- Verkeersongelukken en -gewonden:
- Aantal zware of dodelijke verkeersongevallen per leeftijdscategorie en vervoerswijze
- Totale lengte aan 30 km/u-wegen
- Modal share:
- Aantal ritten en afgelegde afstand per vervoerswijze
- Aantal ritten van en naar werk, school en voorzieningen
- Geluidshinder:
- Aantal inwoners blootgesteld aan verschillende geluidslevels veroorzaakt door verkeer
- Luchtvervuiling:
- Gemiddelde NO₂-uitstoot in het gebied
- Aantal dagen per jaar dat de uitstoot van PM10 hoger is dan de WHO-grenswaarde
- Congestie:
- Gemiddelde reistijd voor 3 km per fiets tijdens piekuren
- Gemiddelde reistijd voor 3 km met openbaar vervoer tijdens daluren
- Uitstoot van broeikasgassen:
- Jaarlijkse CO₂-uitstoot door verkeer en vervoer
- Samenstelling van wagenpark naar brandstoftype (personenauto’s, bedrijfsvoertuigen en openbaar vervoer)
- Toegang tot mobiliteit:
- Aantal ov-reizigers per km
- Totale aanbod free-floating en station-based deelmobiliteit
Aan de slag met monitoring en evaluatie in SUMP's: 3 tips
Of u nu te maken krijgt met monitoring en evaluatie tijdens het opstellen van een nieuwe SUMP of uw bestaande mobiliteitsplan SUMP-proof wilt maken, een doordachte aanpak kiezen is belangrijk voor succes. Onze tips:
- Neem tijd voor de uitwerking
Het is verleidelijk om direct aan de slag te gaan met dataverzameling - er is namelijk heel veel data beschikbaar. Maar om de voortgang van een plan goed in beeld te kunnen brengen, is het belangrijk eerst goed na te denken over welke indicatoren echt iets zeggen over de voortgang van uw plan. Neem daarom de tijd voor stap 2 uit de SUMP-methodiek. Welke doelen wilt u bereiken met uw mobiliteitsplan? En hoe kunnen we die meetbaar maken? De hierboven genoemde indicatoren dienen hierbij als richtlijn.
- Haak aan op bestaande monitoring
De voortgang op sommige SUMP-thema’s wordt al in beeld gebracht. Zo zijn gemeentes vanaf 2026 verplicht om geluidsemissies inzichtelijk te maken met een Basiskaart Geluidsemissie en zijn er afspraken tussen Rijk, provincies en gemeenten over het in beeld brengen van de luchtkwaliteit. Om te voorkomen dat data dubbel moeten worden gerapporteerd, is het verstandig om de bestaande monitoring in beeld te brengen en te integreren in het monitoring- en evaluatieplan van een SUMP.
- Kies voor een mix van databronnen
Er zijn allerlei databronnen beschikbaar die meten wat er op straat gebeurt. Maar om goed te begrijpen wat er in uw gemeente speelt en hoe inwoners reageren op maatregelen, is het ook van belang inwoners zelf te bevragen. Zo raadt de EU aan naast gemeten data ook gebruik te maken van enquêtes over verplaatsingsgedrag.
Hoe Goudappel helpt
Bij Goudappel adviseren we u graag over wat er nodig is voor het succesvol monitoren en evalueren van SUMP’s. We blijven continue op de hoogte van nieuwe Europese richtlijnen en besluiten. Ook hebben we ervaring met datagedreven mobiliteitsbeleid en beschikken we over zelfontwikkelde databronnen en modellen waarmee we voortgang op verschillende indicatoren kunnen meten, zoals:
- Mobiliteitsspectrum: databron voor landelijk of regio-specifiek inzicht in mobiliteit
- Nederlands Verplaatsingspanel: databron waarin dagelijks de verplaatsingen en reismotieven van ruim 10.000 Nederlanders worden vastgelegd
- Nederlands Loopstromenmodel: uniek model waarmee we de hoeveelheid voetgangers, hun routes en reismotieven in beeld brengen
- OmniTRANS Emissions: analyse instrument voor inzicht in de uitstoot van koolstofdioxide (CO₂), fijnstof (PM10) en stikstof (NOx) door gemotoriseerd verkeer
Bovendien kunnen we deze en andere data voor u toegankelijk maken met dashboards. Door data te visualiseren, worden resultaten makkelijker inzichtelijk en wordt het eenvoudiger deze te delen met anderen.
