Een gezonde stad: zo pakt u het aan

Gezonde stad in het kort:

• Een gezonde stad leidt tot gedragsverandering, gezondere bewoners, ruimtewinst en betere luchtkwaliteit.
• Het mobiliteitswiel laat mobiliteitsbeslissingen, het ruimtelijk ontwerp en gedragsbeïnvloeding samenkomen.
• Gemeenten kunnen gebruikmaken van verschillende tools bij de transitie naar een gezonde stad.

Een gezonde stad: ruim en groen

Een gezonde stad is een stad waarin bewoners en bezoekers gezond kunnen leven en verblijven. Ingrediënten van zo’n stad zijn onder meer:

• Voldoende ruimte voor natuurlijk bewegen (lopen, fietsen, spelen, sporten) en (ongedwongen sociale) ontmoetingen.
• Voldoende ruimte voor groen: gezonde lucht, klimaatadaptatie en meer biodiversiteit.
• Een passende ruimteverdeling tussen voetgangers, fietsers, ov en waar nodig auto.

Actieve mobiliteit als uitgangspunt

Nederland heeft als gevolg van het woningtekort gigantische verdichtingsopgaven. Verantwoorde verdichting is alleen mogelijk als er ruimte is voor inbreiding én het verhogen van de brede welvaart, bijvoorbeeld door de leefomgeving aantrekkelijker te maken. De sleutel tot die ruimtelijke herontwikkeling zit in een andere kijk op mobiliteit.

Lang lag de focus bij de ontwikkeling van mobiliteitssystemen binnen steden op snelle verplaatsing van A naar B. De auto kreeg een prominente rol. Inmiddels is er een duidelijke verschuiving zichtbaar van de traditionele ‘autologica’ naar ‘beweeglogica’: hoe zorgt u dat de bewoners van uw stad de auto laten staan en meer kiezen voor actieve mobiliteit?

Het mobiliteitswiel: 5 strategieën voor de gezonde stad

De vraag die u als stad moet stellen is: bieden we voldoende ruimte voor aantrekkelijkheid? Een goed startpunt is het mobiliteitswiel. Dat integreert mobiliteitsbeslissingen, ruimtelijk ontwerp én gedragsbeïnvloeding met elkaar. Het mobiliteitswiel bestaat uit 5 strategieën die nauw met elkaar verbonden zijn en elkaar versterken:

#1 Verdichten
Zorg bij het maken van verstedelijkingskeuzes dat er voldoende voorzieningen binnen loop- of fietsafstand zijn. Kies dus voor nabijheid. Denk daarbij ook aan ouderen, want Nederland vergrijst. Als zij makkelijk naar een winkel of ontmoetingsplek in de buurt kunnen lopen, blijven ze bewegen en langer gezond. Nabijheid verkleint ook de kans op vervoersarmoede.

#2 Verbinden
Stimuleer groene en gezonde verplaatsingen te voet of op de fiets volgens het STOMP-ordeningsprincipe. Ontwerpt u volgens ‘STOMP’, dan denkt u eerst aan de voetganger en fietser en geeft u de auto de minste prioriteit.

#3 Veraangenamen
Zet de mens centraal in de openbare ruimte. In navolging van de Super Blocks in Barcelona kunt u verschillende Living Hearts in een wijk overwegen. Zo’n kloppend hart, dat dient als ontmoetingsplek, is erg belangrijk voor de sociale cohesie en daarmee de leefbaarheid van een wijk. Als u investeert in openbare ruimtes die bijdragen aan sociale – ongedwongen – ontmoetingen, denk dan ook aan de aanleg van aantrekkelijke en organische (autoluwe of autovrije) loop- en fietsroutes naar die plekken toe.

#4 Verknopen
Zorg er via mobiliteitsservices en hubs voor dat stadsbewoners- en bezoekers makkelijk reizen via schone en gezonde mobiliteitsvormen. Belangrijke vragen zijn bijvoorbeeld: kun je simpel overstappen van fiets naar ov en vice versa? Hoe richt je een ov-hub in? Welke mogelijkheden zijn er voor snelle en langzame verkeersstromen richting de mobiliteitshub? En is er ruimte voor functiemenging?

#5 Verleiden
Beïnvloed en stimuleer gezond (mobiliteits)gedrag. Mobiliteitsmanagement en passend parkeerbeleid zijn uitgelezen manieren om mobiliteitsgedrag te veranderen.

Aan de slag met de gezonde stad: essentiële tools

Meten is weten. Er bestaan allerlei tools waarmee u inzicht krijgt in de verkeersstromen in uw stad, de bijbehorende uitstoot en hoe mensen routes ervaren:

• OmniTRANS Spectrum: dit analysemiddel van Goudappel, eerder mobiliteitsspectrum genoemd, maakt verkeersstromen inzichtelijk.
• Nederlands Loopstromenmodel: als u voetgangers een hogere prioriteit wilt geven bij de (her)inrichting van de openbare ruimte, wilt u eerst weten waar mensen lopen en waarom ze daar lopen. Goudappel geeft dat inzicht met het Nederlands Loopstromenmodel.
• OmniTRANS Emissions: dit handige analyse-instrument laat u verkeersmodelvarianten vergelijken op zowel bereikbaarheid als uitstoot van CO₂, fijnstof (PM10) en stikstof (NOx).
• Belevingsonderzoek: belevingsonderzoek is een prima methode om te onderzoeken hoe u mensen kunt verleiden een bepaalde wandel- of fietsroute te kiezen. Of onderzoek hoe ze hun buurt ervaren op het vlak van sociale cohesie of nabijheid.

Inzetten op een gezonde stad, dit levert het op:

• Gezondheid: een stad die bijdraagt aan de fysieke en mentale gezondheid van haar bewoners (mens en dier)
• Gedragsverandering: mensen verkiezen lopen, fietsen en het ov vaker boven de privéauto. En op het moment dat ze een auto nodig hebben, pakken ze eerder een deelauto dan de privéauto.
• Betere verdeling van de fysieke ruimte: er wordt minder ruimte voor mobiliteit gereserveerd, en meer voor klimaatadaptatie, vergroening of het stimuleren van biodiversiteit. Ook is er meer ruimte voor ontmoetingsplekken, sport en ontspanning.
• Betere luchtkwaliteit: minder auto’s in de stad betekent gezondere lucht. Elektrische auto’s kunnen daar ook aan bijdragen, maar op de plek elders in de wereld waar al die EV-accu’s worden gemaakt, verslechtert de luchtkwaliteit. Door de auto als primair vervoermiddel te ontmoedigen wordt niet alleen de stad schoner, maar levert u over de hele linie een bijdrage.

Advies bij de transitie naar een gezonde stad

De transitie naar een gezonde stad vraagt om een integrale aanpak. Van groot belang is dat u de ruimtelijke inrichting en het mobiliteitsaspect ziet als onlosmakelijke eenheden. Goudappel heeft alle expertise in huis om u op weg te helpen naar een gezonde stad.