5 inzichten die overheden helpen met basisbereikbaarheid

Inzicht 1 - Focus op de vraag wie waar toegang heeft tot welk vervoer

Volgens de Hoofdlijnennotitie Mobiliteit 2050 moet bereikbaarheid zwaarder gaan meewegen bij de aanleg van vitale voorzieningen zoals scholen en ziekenhuizen. Een goed wegen- en fietsnetwerk moet er bovendien samen met hoogwaardige railverbindingen voor zorgen dat iedereen toegang heeft tot werk, een sportclub of sociale contacten. “Bereikbaarheid zou net zo’n basisrecht als onderwijs moeten zijn”, aldus de demissionair staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat.

Het roept de vraag op wat dat minimale niveau van bereikbaarheid, ook wel aangeduid als ‘basisbereikbaarheid’, precies is. Er bestaat nog geen vastomlijnde definitie voor. Het gaat er vooral om wie er in welk gebied toegang hebben tot welke vormen van vervoer. Bij Goudappel brengen we dat bijvoorbeeld in kaart met de IKOB-methode (zie inzicht 5).

Inzicht 2 - Verdiep je in de behoeften van bewoners

Overheden die aan de slag gaan met verbetering van de bereikbaarheid moeten zichzelf eerst de vraag stellen: voor wie doen we het? U kunt wel een vaste buslijn aanleggen in landelijk gebied, maar als daar vooral welvarende autobezitters wonen, is de vraag of die wel op zo’n verbinding zitten te wachten. In een plattelandsregio waar veel ouderen wonen die geen auto meer kunnen rijden, kan een nieuwe buslijn of een andere passende vorm van (openbaar) vervoer juist wel van waarde zijn. 

In de stad kan er in elke wijk een andere vervoersvraag spelen, afhankelijk van de bevolkingssamenstelling van het gebied. Zo zijn in een wijk waar veel ouderen wonen, weinigen nog op zoek naar werk of scholing.

Onderzoek als gemeente of provincie daarom de sociale stratificatie per gebied. Als u de mobiliteitsbehoeften van de inkomensgroepen en kwetsbaren in uw gebied kent, kunt u passender beleid maken om de basisbereikbaarheid te vergroten.

Op de hoogte blijven van basisbereikbaarheid? Schrijf u in voor de nieuwsbrief

Inzicht 3 - Bied elke doelgroep een mobiliteitsoplossing op maat

Vervolgens is het zaak om per doelgroep de juiste mobiliteitsoplossing en verbinding te bieden. Het gevaar van de slogan ’bereikbaarheid voor iedereen’ is dat u een sociaal probleem technisch gaat oplossen. Basisbereikbaarheid draait om maatwerk. Kijk wat er waar precies speelt bij welk type bewoners en pas daar de mobiliteitsvoorzieningen op aan.

Het aanbieden van maatwerk vraagt om een nieuwe manier van kijken naar mobiliteit. Een buslijn waar weinig gebruik van wordt gemaakt, betekent niet meteen dat er geen behoefte is aan vervoer. Misschien kan een flexibelere vorm van openbaar vervoer, of deelmobiliteit, wél werken.

Inzicht 4 – Laat bereikbaarheid niet afhangen van economische motieven

In de stad zijn vooral grote centrumlocaties - zoals een centraal station - goed bereikbaar. In het centrum is het economisch interessant om goede bereikbaarheid te regelen. Richting de randen van de stad zijn die prikkels er minder. Terwijl daar juist sprake kan zijn van vervoersarmoede. Houd er als overheid dus rekening mee dat elke wijk een andere vervoersvraag kan hebben, afhankelijk van de bevolkingssamenstelling van het gebied.

Inzicht 5  - Vergroot de sociale wendbaarheid met de IKOB-methode

Een mix van kwantitatief en kwalitatief onderzoek vormt een goede aanzet tot een inclusief mobiliteitsbeleid. In bepaalde gebieden heerst volgens kwantitatief onderzoek (in potentie) vervoersarmoede, terwijl uit kwalitatief onderzoek kan blijken dat het niet zo wordt ervaren. De beleving is dan anders. De IKOB-methode geeft kwantitatief inzicht in hoeverre doelgroepen essentiële bestemmingen kunnen bereiken. IKOB is bovendien een goede springplank naar kwalitatief onderzoek, omdat het helpt om in te zoomen op doelgroepspecifieke bereikbaarheid. Zo kunt u bijvoorbeeld inzettten op kwalitatief maatwerk: het focussen op één groep.

Kwantitatief onderzoek kijkt naar:

• hoeveel tijd reizigers nodig hebben om een bestemming te bereiken.
• hoeveel moeite het kost.
• hoe duur de reis is.
• hoe dichtbij belangrijke bestemmingen (werkgelegenheid, zorg en onderwijs) zijn.

Kwalitatief onderzoek, zoals belevingsonderzoek:

• vertelt hoe de bewoners van een stad of regio de bereikbaarheid van bestemmingen ervaren.

Als er vervoersarmoede wordt geconstateerd, biedt de IKOB-methode 6 beleidsstrategieën om die tegen te gaan. Dit brengt bereikbaarheid als basisrecht weer een stuk dichterbij.