Toekomstbestendige mobiliteit in Tilburg: inzicht met de scenarioverkenner

Twee uitdagingen: diverser mobiliteitsgedrag en een onzekere toekomst 

De toekomst van mobiliteit is afhankelijk van een groot aantal factoren. Zo is het aantal woningen dat een stad gaat bouwen van belang, maar ook de keuzes die de stad maakt in de inrichting van de openbare ruimte en het parkeerbeleid. Ook zaken die steden niet rechtstreeks kunnen beïnvloeden, hebben effect op mobiliteit, zoals het prijsbeleid van het Rijk, demografische ontwikkelingen of veranderende voorkeuren van consumenten, bijvoorbeeld voor nieuwe vormen van mobiliteit zoals de fatbike, de ov-fiets, de deelauto of de (elektrische) bakfiets. Vraagstukken op het gebied van mobiliteit nemen daardoor ook in complexiteit toe. Hierdoor zien we dat onze traditionele data en tooling op verkeerskundig gebied steeds vaker tekortschieten. Ze gaan teveel uit van één oorzaak-gevolgrelatie en beperken zich teveel tot mobiliteit alleen, terwijl mobiliteitsvraagstukken vaak ook andere domeinen raken.    

Ondanks dat een groot deel van onze toekomst onzeker is, streven we er natuurlijk naar Nederland leefbaar te houden. Daarom maken we beleid op basis van prognoses voor de toekomst, maar data over de toekomst bestaat niet. We weten nooit exact wanneer en hoe ontwikkelingen plaatsvinden en hebben te maken met ‘disrupties’, zoals COVID, die veel invloed hebben, maar vooraf niet te voorspellen zijn.   

Meerdere toekomstpaden verkennen met de scenarioverkenner 

Om meer grip te krijgen op de toekomst biedt systeemdynamica uitkomst. Systeemdynamica brengt allerlei oorzaak-gevolg-relaties die op elkaar inwerken in beeld, en beperkt zich dus niet tot het vastleggen van één lineaire oorzaak-gevolg-relatie of tot alleen het mobiliteitsdomein. We passen systeemdynamica toe op mobiliteitsbeleid met een tool die we de ‘scenarioverkenner’ noemen. Deze tool maakt de impact van beleidskeuzes zichtbaar door meerdere toekomstpaden te schetsen. 

De scenarioverkenner ingezet voor gemeente Tilburg 

We pasten de scenarioverkenner toe in de gemeente Tilburg. De gemeente Tilburg heeft als ambitie om 30.000 nieuwe woningen en 30.000 arbeidsplaatsen te realiseren in 2040. Dit zal leiden tot een toename van mobiliteitsbewegingen. Daarnaast werkt de gemeente aan bredere opgaven met een sterke link met mobiliteit zoals verduurzaming, het vergroten van de sociale inclusie en vergroening van de openbare ruimte.  

Met de scenarioverkenner keken we naar het effect dat verschillende ontwikkelingen hebben op het aantal ritten en op de verdeling van vervoerswijzen binnen de gemeente Tilburg. Hieruit concludeerden we dat ontwikkelingen zoals de woningbouw, maar ook het thuiswerken en (variabele) autokosten een flink effect hebben op het aanbod aan ritten. Met name kortere reistijden voor de fiets, hogere parkeerkosten en het betalen naar gebruik hebben een enorm effect op de modal shift van de auto naar (met name) de fiets. Daarnaast zijn, juist door het geringe aandeel van ov in de totale mix, de modal shift effecten naar ov ook veel kleiner. Ook werd duidelijk dat sommige maatregelen weinig tot geen effect hebben op mobiliteitsgedrag, waaronder bijvoorbeeld een prijsverlaging voor het ov of het verbeteren van reistijden voor de auto. 

Beleid gericht op het waarmaken van de toekomstvisie 

In Tilburg is de scenarioverkenner ingezet als instrument om een goed vertrekpunt te kiezen voor de vorming van beleid gericht op het waarmaken van een toekomstvisie en bijbehorende ambities. De wenselijke toekomst vormt het uitgangspunt en met de scenarioverkenner is in kaart gebracht welke aspecten daarop van invloed zijn. Vervolgens kunnen we hieruit afleiden wat de meest kansrijke beleidsknoppen zijn.  

Wat opvalt is dat als we niets doen, het aantal autoritten blijft groeien, onder andere door de groei van het inwonersaantal. Veel maatregelen temperen deze groei tijdelijk, maar op langere termijn zet deze trend toch door. Een structurelere oplossing is te vinden in het verbeteren van de fietsbereikbaarheid in Tilburg. Dit herbevestigt ook andere berekeningen uit meerdere studies die zijn verricht met verkeersmodellen, namelijk dat de fiets en met name de kwaliteit van de fietsinfrastructuur in de stad een zeer essentiële bouwsteen gaat zijn om de gewenste ambities met betrekking tot duurzame verstedelijking vorm te geven. 

Met het toepassen van de scenarioverkenner hebben we meer inzicht gekregen in de impact die ruimtelijke-, economische-, demografische- en technologische ontwikkelingen hebben op mobiliteit. Ook het effect van politieke keuzes op de mobiliteitsontwikkeling werd zichtbaar. Met deze inzichten kan de gemeente beter inschatten welke transities of disrupties veel of weinig impact gaan hebben én waar men dus op kan sturen. 

Opdrachtgever: Gemeente Tilburg 
Jaar: 2024