Inzicht in mobiliteitsongelijkheid in Metropoolregio Amsterdam

mobiliteitsongelijkheid amsterdam

In de Metropoolregio Amsterdam (MRA) komen er tot 2040 250.000 woningen bij en groeit de werkgelegenheid met 230.000 arbeidsplaatsen. Met deze groei groeit ook de mobiliteit in, van en naar de MRA. Tegelijkertijd moeten de Europese klimaatdoelen behaald worden én willen we brede welvaartsdoelen realiseren op het gebied van leefbaarheid en inclusiviteit. Voor het Multimodaal Toekomstbeeld 2040 (MTB) hebben we daarom het thema inclusieve mobiliteit en bereikbaarheidsongelijkheid verder onderzocht. Ook doen we tien aanbevelingen om deze ongelijkheid te verminderen.

Drie onderzoeksvragen

De volgende onderzoeksvragen stonden hierbij centraal:

  1. Hoe kunnen we het begrip ‘vervoersongelijkheid’​ en ‘vervoersarmoede’ duiden?
  2. Voor welke doelgroepen is mogelijk sprake van een opgave?
  3. Wat zijn kansrijke ‘beleidsknoppen’ om huidige en toekomstige ongelijkheid te verkleinen of om het basisniveau van bereikbaarheid te vergroten voor kwetsbare groepen?

Duiden van begrip ‘vervoersongelijkheid’ of ‘vervoersarmoede’

Met het Multimodaal Toekomstbeeld kijkt de MRA naar de lange termijn. Hoe het mobiliteitsgedrag van verschillende doelgroepen er dan precies uit ziet, en of zij mogelijk te maken hebben met drempels als het gaat om hun mobiliteit, is echter niet precies te voorspellen. Wat wel kan, is kijken naar hoe de bereikbaarheid van werk en voorzieningen verandert als gevolg van de aanleg van nieuwe infrastructuur, nieuw mobiliteitsbeleid en de locaties waar wordt gekozen voor verstedelijking. Op die manier krijgen we inzicht in de vervoersongelijkheid van verschillende doelgroepen en de invloed van huidig of toekomst beleid.

Man met wandelstok

Ouderen, jongeren en mensen met (middel)laag inkomen nader onderzocht

In dit project hebben we drie doelgroepen die relevant zijn voor deze regio en hun risico op mobiliteitsongelijkheid nader onderzocht:

  • Ouderen: voor hen bestaan risicogebieden, met name langs de grenzen van de Metropoolregio in de kleine en middelgrote kernen als Purmerend en Lelystad.
  • Jongeren: voor hen is een deel van de praktische opleidings- en werkcentra relatief slecht bereikbaar. In combinatie met de stijgende huurprijzen voor (studenten)woningen, waardoor studenten vaker verder van hun onderwijs- of stageplek wonen, zorgt dit voor meer reistijd voor deze groep. Dit geldt nog sterker voor jongeren die al werken.
  • Mensen met een (middel)laag inkomen die willen werken: de al bestaande bereikbaarheidsongelijkheid wordt voor deze groep versterkt doordat de werkgelegenheid tot op heden geconcentreerd blijft in het hart van de regio terwijl hier onvoldoende betaalbare woningen zijn te vinden voor deze groep. Lage en middellage inkomensgroepen zijn voor het vinden van een betaalbare woning daarom in toenemende mate aangewezen op gebieden buiten het hart van de regio. En dat betekent verder reizen naar werkgelegenheid.

10 kansrijke beleidsknoppen en aanbevelingen

De belangrijkste vraag: wat kan de MRA doen om deze (toekomstige) mobiliteitsongelijkheid te verkleinen? Daarvoor doen we de volgende tien aanbevelingen:

  1. Focus op kwetsbare groepen
  2. Zorg voor goed ruimtelijk beleid: match woon- en werklocaties beter en ga disbalans tegen of creëer goede bereikbaarheid met openbaar vervoer
  3. Zet in op meerkernige ontwikkeling van wonen, werken en voorzieningen
  4. Maak werkgevers (mede)verantwoordelijk
  5. Denk na over prijsbeleid en verdelingseffecten: stuur op gebruik met prijsbeleid (OV, auto) en neem inclusiviteit in overweging bij toekomstige inkomstenbronnen uit gebruik.
  6. Zet in op verduurzaming: prioriteer kwetsbare groepen in de mobiliteitstransitie en klimaatdoelen en zorg dat kwetsbare groepen toegang hebben tot nieuwe vormen van mobiliteit.
  7. Vergeet de fiets niet: betere bereikbaarheid per fiets kan bijdragen aan een inclusiever mobiliteitssyssteem (mits aandacht wordt besteed aan behoefte en drempels van specifieke doelgroepen)
  8. Geef inclusiviteit prioriteit in het proces: overweeg in beleidsvorming hoe plannen uitpakken voor kwetsbare groepen (bv ouderen, jongeren, gehandicapten) en betrek hen
  9. Neem inclusiviteit mee in investeringsbeleid: overweeg waar strategische investeringen de grootste impact maken in het tegengaan van ongelijkheid, borg toegankelijkheid van infrastructuur, investeer in verbindingen tussen kwetsbare wijken en voorzieningen en investeer in betere verbindingen tussen woon- en werklocaties (bv regionale fietsnetwerk, BRT woon-/werklocaties)
  10. Zorg voor maatwerk/regelingen per doelgroep: borg comfort (o.a. met reisinformatie en sociale veiligheid), programma’s gericht op het tegengaan van belemmeringen voor kwetsbare groepen (bv. regiotaxi voor ouderen, reisvergoeding/ OV-tegoed voor werkzoekenden, fietslessen)
Mobiliteitsongelijkheid MRA

In november 2022 is het Multimodaal Toekomstbeeld MRA met deze aanbevelingen voor vervoersongelijkheid formeel vastgesteld door alle betrokken partijen. Het komende jaar wordt daar concrete invulling aan gegeven.

Opdrachtgever: Metropoolregio Amsterdam (MRA)
Jaar: 2021-2022