30 km/u en ov: wat kunnen we leren van Amsterdam, Rotterdam en Den Haag?

Amsterdam: het nieuwe 30 als big bang

Eind vorig jaar voerde Amsterdam in één keer het nieuwe 30 in. Op dit moment is 80% van de wegen in Amsterdam al 30 km/u. De keuze voor deze big bang komt voort uit de noodzaak om de leefbaarheid en verkeersveiligheid te verbeteren. Na een uitgebreid voorbereidingstraject samen met alle stakeholders, bleek het nieuwe 30 mogelijk.

De (verwachte) effecten van het nieuwe 30 op het ov in Amsterdam zijn beperkt. Dit komt enerzijds door snelheidsdifferentiatie op vrije bus- en trambanen (op deze banen kan vaak wel 50 km/u gereden worden), waarmee 50% van de potentiële negatieve rijtijdeffecten wordt verminderd.

Aan de andere kant was de gemiddelde snelheid van het ov in Amsterdam al niet hoog. Het financiële effect is hierdoor beperkt: de verwachte toename van het aantal dienstregelingsuren is circa 4%. Dit komt ook door de verwachting dat het nieuwe 30 nauwelijks effect heeft op het aantal reizigers. De metro, de drager van het ov-systeem in Amsterdam, wordt immers niet geraakt door de snelheidsverlaging. 

Parallel aan de invoering van het nieuwe 30 werkt Amsterdam aan maatregelen om de effecten van het nieuwe 30 verder te kunnen verlichten. Het gaat met name om maatregelen gericht op betere doorstroming van het ov. De lijnen met nood- en hulpdiensten en vervoerders zijn kort en waar onvoorziene onwenselijke situaties ontstaan wordt snel samen geschakeld om dit op te lossen.

Rotterdam: stapsgewijze uitrol van het nieuwe 30

Rotterdam ziet de verkeersveiligheid, verkeerslawaai en meer ruimte voor voetganger en fiets als de belangrijkste redenen om voor 30 km/u te gaan en kiest voor een stapsgewijze uitrol. Wegen waar er geen aanleiding is om 30 km/u in te voeren, waar 30 km/u niet logisch in het netwerk past en die passen bij het zogeheten “inprikker-systeem” (de hoofdontsluitingswegen), blijven 50 km/u. Dat geldt ook voor wegen waar 30 km/u de reis- en aanrijtijden van het ov en hulpdiensten ernstig schaadt.

Dat betekent dat Rotterdam het nieuwe 30 op dit moment alleen invoert op stads- en verblijfsstraten, waar dat mogelijk is. Deze stapsgewijze aanpak brengt het aandeel van 30 km/u wegen in Rotterdam van 55% naar 75 % in 2030.

Ter voorbereiding aan de invoering wordt samen met de relevante stakeholders gewerkt aan een positionpaper waarin het gezamenlijke standpunt ten aanzien van openbaar vervoer en 30 km/u is uitgewerkt. Deze positionpaper geeft richting en vertrouwen aan een succesvolle vervolg van de samenwerking waardoor nu een gedragen pakket voor 30 km/u straten gemaakt kan worden.

Den Haag: bewust kiezen voor het nieuwe 30

In opdracht van HTM onderzocht Goudappel de globale effecten van het nieuwe 30 voor het OV in Den Haag. In het in 2023 nieuw vastgestelde coalitieakkoord geeft de raad de opdracht mee om 30 kilometer per uur in woonwijken als norm in te voeren en in de netwerkstrategie te onderzoeken op welke wijkontsluitingswegen GOW30 wordt ingevoerd en welke 50 kilometer per uur blijven. Voor het openbaar vervoer en de nood – en hulpdiensten wordt onderzocht waar snelheidsdifferentiatie wordt toegepast.

Daarmee zet ook Den Haag in op een stapsgewijze aanpak. Op dit moment is 72% van de wegen al 30 km/u, naar verwachting is dit in 2030 76%.

Als gemeente aan de slag met 30 km/u en ov – gebruik deze inzichten

De inspiratiesessie was een goed moment om ervaringen met elkaar uit te wisselen, verschillen en overeenkomsten te constateren en van elkaar te leren. Als gemeente ook aan de slag met 30 km/u en ov? Gebruik dan deze inzichten:

• 30 km/u kan niet los worden gezien van bredere stedelijke ambities. Het onderwerp raakt immers naast verkeer ook plannen en ambities op het gebied van buitenruimte, groen en leefbaarheid. Betrek daarom experts binnen uw gemeente op al deze terreinen om samen na te denken over 30 km/u.
• Ondanks dat veel hetzelfde is (noodzaak van snelheidsdifferentiatie en de manier waarop impact op rijtijden wordt berekend), is de aanpak in iedere gemeente anders. Hierbij is geen goed of fout, het succes van de gekozen aanpak hangt af van de lokale situatie.
• Je hoeft niet alles aan de voorkant uit te denken, dit zorgt voor te veel vertraging. Zorg voor een goede samenwerking met alle relevante stakeholders op een stevige basis van vertrouwen. Op die manier voorkom je dat je jaren plannen aan het maken bent en kan je direct aan de slag met stapsgewijs uitvoeren.
• Denk goed na over hoe u de impact van plannen gaat meten. Omdat 30 km/u en bijbehorend wegtype GOW30 nog nieuw zijn, is monitoring van de effecten extra belangrijk. Lees hier meer over onze aandachtspunten voor GOW30.
• Blijf in gesprek met alle betrokken partijen zoals vervoerders, nood- en hulpdiensten en bewoners. Dat is goed voor het draagvlak, maar helpt ook bij het aanscherpen van maatregelen.
• Leer van andere gemeenten. Organiseer bijvoorbeeld zelf een inspiratiesessie zoals die van HTM.