Zero-emissie stadslogistiek: zo pakt u het aan

Zero-emissie stadslogistiek in het kort:

• Vanaf 2025 voeren de grootste Nederlandse steden zero-emissiezones in.
• Vracht- en bestelauto’s mogen, na een overgangsperiode, die zones alleen binnen als ze geen schadelijke stoffen uitstoten.
• Zero-emissie stadslogistiek helpt steden schoon, leefbaar en bereikbaar te houden.
• ZES gaat over elektrisch vervoer, maar bijvoorbeeld ook over transport over water of over samenwerking met toeleveranciers.
• Steden moeten beleid maken hoe om te gaan met ZE-zones.

Zero-emissie stadslogistiek: schoon transport in de binnenstad

Van bouwverkeer tot winkelbevoorrading, en van pakketbezorgers tot afvalophaaldiensten en verhuizers: steden functioneren dankzij deze logistiek. Al die logistieke bewegingen veroorzaken (indien uitgevoerd door een vervoermiddel met verbrandingsmotor) uitstoot van schadelijke stoffen en geluidsoverlast. Zero-emissie stadslogistiek (ZES) houdt in dat alle logistiek in binnensteden emissievrij en stil is.

ZES en het Klimaatakkoord

Het Klimaatakkoord zet in op volledig schoon wegverkeer in 2050. Een belangrijke tussenstap naar die ambitie is de invoering van zero-emissiezones (ZE-zones) in circa 30 grotere Nederlandse gemeenten. Die zones moeten er met ingang van 2025 komen, waarbij een overgangsregeling geldt.

Vanaf 1 januari 2028 moeten alle bestel- en vrachtauto’s in een zero-emissiezone uitstootvrij zijn, volgens de Uitvoeringsagenda Stadslogistiek. Als alle grotere gemeenten deze zone invoeren, levert dat naar verwachting een jaarlijkse CO₂-besparing op van 1 Mton.

Duurzame én efficiënte stadslogistiek

ZES heeft twee doelen:

• Betere luchtkwaliteit en daarmee betere gezondheid van de inwoners.
• Efficiëntere stedelijke distributie, ofwel betere doorstroming en minder vervoersbewegingen.

De stimulerende werking van ZE-zones

De zero-emissiezones in 30 steden moeten transporteurs stimuleren sneller over te stappen op emissievrije bestelauto’s en vrachtwagens. De verwachting is dat ze hun elektrische vloot vervolgens ook daarbuiten inzetten (volgens het ‘olievlekprincipe’).

Invoering van zero-emissiezones: zo gaat u te werk

#1 Bepaal waar de ZES-zone komt
Van een paar straten tot een gebied dat zich uitstrekt over verschillende wijken: hoe groot de zero-emissiezone is die u als gemeente instelt, is aan u. Voorwaarde is wel dat u aantoont wat het effect van een ZE-zone is.

Goudappel kan die effecten voor u in kaart brengen. We bepalen op basis van tellingen en bestaande data welke voertuigen door uw stad rijden en hoe ze zich gedragen. Wat zijn bijvoorbeeld de aanrijroutes en wat is de verhouding tussen bestelbussen en vrachtwagens?

#2 Denk na over gebruik van de ZE-zone in de praktijk
Voordat de zero-emissiezone voor stadslogistiek in gebruik wordt genomen, is het erg belangrijk na te denken hoe u als stad omgaat met emissievrij verkeer. Voor een succesvolle transitie moet u antwoorden op vragen hebben als:

• Moeten er laadvoorzieningen komen in de emissievrije zone?
• Moeten er overslagpunten komen aan de rand van de stad?

Laden in de binnenstad of daarbuiten: de magnetenmethode
Uw binnenstad is waarschijnlijk al vol en wordt door verstedelijking in de toekomst alleen maar voller. Veel plek voor laden is er niet. Een beproefde tool die Goudappel inzet bij het bepalen waar laadpalen het best geplaatst kunnen worden, is de zogenaamde ‘magnetenmethode’. Op basis van type functies in de stad weten we waar het zwaartepunt van leveringen ligt. Zo zal in een straat of wijk met veel horeca de drukte door toeleveranciers groter zijn dan in een stadsdeel waar vooral kledingzaken te vinden zijn. Een ‘heatmap’ maakt dit inzichtelijk. Momenteel werken we aan de integratie van de magnetenmethode in onze OmniTRANS-software, voor nog betere inzichten.

Overslagpunten: minder en compacter logistiek vervoer
Elektrisch of niet: voor grote vrachtauto’s is het lastig om snel door krappe binnensteden te manoeuvreren. Ze nemen bovendien veel plek in bij het laden en lossen en hun gewicht kan trillingen veroorzaken. Met overslagpunten aan de rand van de stad stimuleert u het gebruik van kleinere elektrische voertuigen verder de stad in. Overslagpunten bevorderen bovendien de efficiëntie omdat verschillende leveringen voor één adres gebundeld worden. Daardoor zijn er minder logistieke stromen nodig.

#3 Kies voor een integrale benadering
Er komt de komende jaren veel op steden af. Los van de zero-emissiezones voor stadslogistiek in 2025, willen veel steden verkeersluw zijn in 2030 en zoeken ze oplossingen voor de verdichtingsopgaven van 2035. Al deze transities grijpen in op het logistieke systeem in de stad. Door dat systeem integraal te benaderen en te zorgen voor een toekomstvisie, kunt u als stad meerdere vliegen in één klap slaan. Bovendien is een ‘Sustainable Urban Mobility Plan’ waarschijnlijk verplicht vanaf 2027. Zo’n SUMP is een integraal plan voor het duurzaam verbeteren van de mobiliteit in een stad of regio.

#4 Zoek breed naar oplossingen
Bij zero-emissie stadslogistiek wordt vaak gedacht aan stekkers en laadpalen. Maar de oplossingen zijn veel breder dan dat. Denk ook na over bijvoorbeeld schoon vervoer over het water, vervoer op waterstof of het verminderen van transport.

De volgende praktijkcases geven alvast inspiratie.

Zero-emissie stadslogistiek in de praktijk

Gouda: afvalverzameling via het water
Gouda heeft veel waterwegen, zoals veel gemeenten. Goudappel onderzoekt voor Gouda of afvalinzameling via het water tot de mogelijkheden behoort. Grote en zware vuilniswagens zorgen in de binnenstad immers voor overlast. Ook in Den Haag deden we onderzoek naar duurzamere vormen van afvaltransport.

Amsterdam: samenwerkingen voor meer efficiëntie
Amsterdam heeft veel horecazaken in het centrum. Het gevolg is dat er ook tal van toeleveranciers actief zijn. Het invoeren van zero-emissie stadslogistiek zal die toeleveringsstromen vergroenen, maar de stad heeft ook de ambitie het aantal logistieke stromen te verminderen. Goudappel onderzocht de mogelijkheden van een collectieve bezorgdienst vanuit horecagroothandels.

Tilburg en Nijmegen: beginnen al snel met de zero-emissiezones
In Tilburg en Nijmegen zijn vanaf 2025 zero-emissiezones voor stadslogistiek van kracht. Goudappel ondersteunde de gemeente hierbij. Voor Deventer rekenden we de effecten door van drie mogelijke zero-emissiezones in de binnenstad met behulp van het verkeersmodel. Zo kon de gemeente kiezen welke variant van de zero-emissiezone het beste past binnen het beleid.

Ministerie van I&W: routekaart naar zero-emissie vrachtvervoer
Zero-emissie vrachtvervoer is de toekomst. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat vroeg Goudappel te onderzoeken hoe de transitie van tanken naar laden op verzorgingsplaatsen te maken. We maakten een routekaart en zagen de kansen voor laadmogelijkheden op rustplaatsen langs de snelweg. Terwijl de chauffeur zijn pauze neemt, kan zijn elektrische truck bijladen. Essentieel daarbij is dat er voldoende ruimte is voor laden en rusten, en dat vanwege de schaarse ruimte keuzes gemaakt moeten worden per verzorgingsplaats.

Advies bij een integrale aanpak van zero-emissie stadslogistiek

Met het bepalen van geschikte zero-emissiezones voor stadslogistiek zit uw werk er als gemeente nog niet op. Eenmaal in gebruik, wilt u er ook zeker van zijn dat de zones maximaal bijdragen aan verduurzaming, de leefbaarheid én aan de doorstroming. Voor een optimaal resultaat is een integrale benadering van zero-emissie stadslogistiek van groot belang. We helpen u hier graag bij en nemen vanzelfsprekend toekomstige ontwikkelingen in uw stad mee.