De 15-minutenstad: leefbaar, duurzaam en sociaal inclusief

De 15-minutenstad in het kort:

• In een ‘15-minutenstad’ zijn alle basisbehoeften te bereiken binnen een kwartier wandelen of fietsen.
• Het draait er om fysieke nabijheid, maar ook om het gevoel van nabijheid: er zijn geen barrières om gebruik te maken van essentiële voorzieningen.
• De 15-minutenstad draagt bij aan het behalen van maatschappelijke opgaven: bereikbaarheid, leefbaarheid, sociale cohesie en verduurzaming.
• De transitie naar de 15-minutenstad verloopt langs drie dimensies.

15-minutenstad: binnen een kwartier wandelen of fietsen op locatie

Bij een 15-minutenstad draait het om het vasthouden van de mobiliteit in de eigen wijk of buurt. Anders gezegd: bewoners vinden binnen 15 minuten wandelen of fietsen alle dagelijkse en essentiële voorzieningen, zoals onderwijs, werk, winkels, zorg, ov, natuur en cultuur. Doordat al die voorzieningen nabij zijn, blijft het aantal verplaatsingen met de auto beperkt. De 15-minutenstad draagt zo bij aan de leefbaarheid en duurzaamheid.

De 15-minutenstad uitwerken: houd hier rekening mee

Het concept 15-minutenstad kan functioneel en ruimtelijk uitgewerkt worden. Met functionele uitwerking wordt de werkelijke reistijd te voet of per fiets van een kwartier bedoeld. Bij de ruimtelijke uitwerking kijkt u naar het gevoel van nabijheid dat de stad oproept. In de visie van Goudappel vertonen de bewoners van uw stad pas het gewenste mobiliteitsgedrag (bijvoorbeeld: ze ruilen de auto in voor de fiets) als ze basisbehoeften ook als nabij ervaren.

Als gemeente kunt u de 15-minutenstad het beste integraal benaderen. Houd daarbij rekening met de volgende zaken:

• Toegankelijkheid – is het makkelijk om bij een voorziening te komen? Kan ik mijn fiets er simpel kwijt?
• Aantrekkelijkheid – de voorziening is in de buurt, maar is het ook een aantrekkelijke verblijfplaats? Is het veilig in de buurt?
• Concentratie – liggen de voorzieningen bij elkaar voor de nodige synergie, en dus niet verspreid in de wijk?
• Gevoel van nabijheid – een voorziening die dichtbij is, kan toch als ‘ver’ worden ervaren. Barrières zoals een drukke weg werpen dat gevoel op. Dat maakt de kans groter dat bewoners de auto verkiezen boven een wandeling of een fietstocht. Of ze bezoeken de locatie helemaal niet.
• Ruimtelijke samenhang – hoe is de voorziening ingebed in de stad of in de wijk? Is er veel uitnodigend groen in de buurt? Lopen er wandelpaden en fietspaden langs of moet ik echt op zoek naar de locatie?

Beleidsdoelen van de 15-minutenstad

De 15-minutenstad helpt te voldoen aan maatschappelijke opgaven. Als u kiest voor een integrale benadering (zowel functioneel als ruimtelijk) kunt u het concept inzetten voor de volgende beleidsdoelen:

1. Mobiliteit en bereikbaarheid: De 15-minutenstad heeft een hoog ‘sponsvermogen’. Doordat alle essentiële voorzieningen in de buurt zijn, houdt u de mobiliteit vast in de wijk. Bovendien vergroot u de bereikbaarheid.
2. Leefbaarheid: in de 15-minutenstad hebben de individuele wijken een eigen identiteit. De wijken nodigen uit tot verblijven en voelen als thuis voor bewoners. Een 15-minutenstad is een leefbare stad.
3. Sociale cohesie: in een 15-minutenstad zijn recreatie- en ontmoetingsplekken altijd dichtbij. Dat voorkomt eenzaamheid en bevordert de sociale cohesie en zelfredzaamheid van burgers. De 15-minutenstad voorkomt bovendien dat de stad zielloos wordt: het maakt bestaande kernen opnieuw levendig. Leeglopende winkelcentra zijn bijvoorbeeld verleden tijd.
4. Duurzaamheid: de wijken in de 15-minutenstad zijn klimaatadaptief vanwege veel groen. En duurzaam: de CO2-uitstoot wordt gereduceerd door beperkt autogebruik

De transitie naar de 15-minutenstad: zo doet u dat

De transitie naar de 15-minutenstad verloopt langs drie dimensies:

1. Concentreren en ontwikkelen van voorzieningen in de wijk.
2. Ruimte maken door hoofdwegen te weren uit de wijk.
3. Verbinden en veraangenamen van fiets- en wandelroutes in de wijk.

Om te bepalen waar u concentreert, ruimte schept of verbindt, helpen de volgende 4 stappen:

Stap 1 Begin met het vaststellen van stadsleefgebieden
Zijn er gebieden in uw gemeente waar geen hoofdverkeersaders doorheen lopen? Deze stadsleefgebieden of ‘superblocks’ zijn ideaal om de grondbeginselen van de 15-minutenstad in te verweven: een groene, autoluwe stadswijk waarin essentiële voorzieningen nabij zijn.

Stap 2 Bepaal welke basisvoorzieningen al aanwezig zijn in die stadsleefgebieden
Misschien heeft het stadsleefgebied aantrekkelijke historische plekken die dienst kunnen doen als ontmoetingsplek. Of is er juist sprake van een winkelcentrum dat met leegstand te maken heeft? Vraag u af hoe u de leefbaarheid in het gebied kunt vergroten: bijvoorbeeld door de auto minder ruimte te geven en door hoofdfietsroutes en groen toe te voegen. Ook is de vraag van belang aan welke voorzieningen een wijk behoefte heeft, nu en in de toekomst. Dit is afhankelijk van de kenmerken van wijkbewoners (zoals leeftijd en inkomen) maar ook van maatschappelijke veranderingen.

Stap 3 Bepaal waar u de voorzieningen wilt concentreren
Bestaande plekken waar mensen al samenkomen (denk aan scholen, sport en recreatie, horeca) kunnen aantrekkelijk zijn om voorzieningen te concentreren, maar misschien is een nieuwe plek beter geschikt. Bijvoorbeeld centraal gelegen locaties waar historisch erfgoed ligt. Goudappel kan u helpen om te bepalen waar u de voorzieningen het beste kunt concentreren.

Stap 4 Kies voor een integraal mobiliteitsbeleid
Uw mobiliteitsbeleid bepaalt waar mobiliteitsvoorzieningen moeten komen en welke rol u toedicht aan de auto. Zorg ervoor dat u sociale, ruimtelijke en klimaatvraagstukken (groen, water) integreert in uw mobiliteitsplannen. De samenwerking met andere beleidsdomeinen blijft daarbij belangrijk. Dit kan vanuit mobiliteit worden geïnitieerd en versterkt, maar samenwerking met het ruimtelijk domein is noodzakelijk.

Aandachtspunten bij de 15-minutenstad

• Geef de voetganger meer aandacht. Decennialang is er weinig gedaan aan het stimuleren van wandelen in de stad. De voordelen van de ‘vervoerwijze per voet’ worden inmiddels ingezien door gemeenten, blijkt uit de City Deal Ruimte voor Lopen. Door de toenemende verdichting wordt de druk op de openbare ruimte groter. Juist daar liggen kansen voor de voetganger.
   
• Zet mobiliteitsoplossingen proactief in. Mobiliteit is vaak een sluitpost bij het organiseren van de stedelijke ruimte. Dat moet anders. Laat mobiliteit leidend zijn bij stedelijke herinrichting. Ofwel: kies voor mobiliteitsoplossingen die bijdragen aan het behalen van maatschappelijke doelen, zoals sociale cohesie, verduurzaming, economische vitaliteit en kwaliteit van de leefomgeving. Goudappel kan u helpen met het vinden van mobiliteitsoplossingen die maximaal bijdragen aan de brede welvaart.
   
• Richt de openbare ruimte zo in dat inwoners hun mobiliteitsgedrag aanpassen. Nodig bewoners en bezoekers van uw stad uit tot wandelen en fietsen door de inrichting van de openbare ruimte daarop aan te passen. Investeer bijvoorbeeld in veel groen, goede wandel- en fietspaden en het wegnemen van barrières.

Praktijkvoorbeelden 15-minutenstad

Barcelona – Superblocks: wonen, recreëren en winkelen in je eigen autoluwe wijk
Barcelona is met 6.000 auto's per vierkante meter de drukste autostad van Europa. De stad introduceerde daarom in 2013 het concept van Superblocks. Woonblokken werden samengevoegd en de tussenliggende straten autoluw. Elke bewoner woont zo op loopafstand van groen, winkels en recreatie. Goudappel onderzocht het idee van de haalbaarheid van Superblocks ook voor Amsterdam en Hannover.

Eindhoven - ontwikkelperspectief 2040
Hoe veel woningen kunnen er binnen de ring worden bijgebouwd, en wat betekent dat voor o.a. het mobiliteitsbeleid? Dat is een van de hoofdvragen die Eindhoven zich stelt bij het herinrichten van de binnenstad. Goudappel stelde samen met partnerbureaus een ontwikkelplan op voor het centrum van Eindhoven als duurzaam, toekomstbestendig en prettig woon-, werk- en verblijfsgebied.

We hielpen eerder ook al onder meer de gemeenten Gouda, Tilburg, Utrecht, Enschede en Haarlem bij hun mobiliteitsplannen. We nemen daarbij áltijd de inrichting van de openbare ruimte mee in onze adviezen. Die bepaalt immers in grote mate het mobiliteitsgedrag van de inwoners.

Oss – een leefbare, uitnodigende binnenstad
In de gemeente Oss komen er tot 2040 zo’n 8.500 betaalbare woningen bij. Die woningen komen vooral in de binnenstad en langs het spoor. Om de stad toch leefbaar, uitnodigend en bereikbaar te houden, kiest Oss voor herinrichting van de binnenstad. Daarbij gaat de fiets een prominente rol spelen en is er minder ruimte voor de auto. Ook investeert het in openbaar groen. Goudappel schreef mee aan de Koersnota Mobiliteit van Oss. In het mobiliteitsplan voor de gemeente Oss is het concept van een 'kloppend hart' geïntroduceerd als een plek in de wijk waar voorzieningen voor bewoners gebundeld worden en die aantrekkelijk lopend of fietsend te bereiken is.

Goudappel helpt u graag met de transitie naar een 15-minutenstad

De transitie naar een 15-minutenstad vraagt om een integrale visie. Alleen nabije toegang tot essentiële voorzieningen is immers onvoldoende. De 15-minuten stad moet ook uitnodigend zijn, leefbaar, herkenbaar, duurzaam en je thuis laten voelen. Goudappel helpt u graag bij het opstellen bij uw visie. Daarvoor beschikken we over een breed pallet aan experts: van landschapsarchitecten tot verkeerstechnici, milieudeskundigen, verkeersmodel- en mobiliteitsdeskundigen en gedrags- en belevingsdeskundigen.