Mobiliteitsoplossingen in gebiedsontwikkeling: 3 uitdagingen en hoe ze aan te pakken

Waarom goed nadenken over mobiliteit in gebiedsontwikkelingen zo belangrijk is

Vroeger was ‘alles’ makkelijker. Hadden we woningen nodig? Dan bouwden we bij voorkeur aan de rand van de stad, met voldoende parkeerplekken zodat iedereen zijn auto kwijt kon. Dat kan nu niet meer. Ruimte is schaars. Tegelijkertijd hebben we een enorme woningbouwopgave en groeit de roep om een aantrekkelijke en duurzame leefomgeving. Veel van de te bouwen woningen komen in bestaand (groot)stedelijk gebied. Mobiliteit kan daar een knelpunt vormen. Meer woningen betekent meer mensen en dus meer verplaatsingen.

Veelgehoord: “Dan breiden we de auto infrastructuur toch uit?”. Dat kan niet overal (niet genoeg ruimte), is duur en draagt bovendien niet bij aan de kwaliteit van de leefomgeving. Hoe voorkomen we dan dat mobiliteit een knelpunt wordt in gebiedsontwikkelingen? Het antwoord: door vóóraf goed na te denken over slimme mobiliteitsoplossingen, afgestemd op de plek en de doelgroepen. 

Veelvoorkomende uitdagingen en hoe je ze aanpakt

Goed nadenken over mobiliteit is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan. Het bestaat vaak uit een complex traject met verschillende stakeholders die verschillende belangen dienen. Onderstaande uitdagingen komen we veel tegen.

1. “We willen wel een mobiliteitstransitie, maar hoe realistisch is dat in een ‘auto-dominant’ gebied met weinig alternatieven?”
   De mobiliteitstransitie is voor veel gemeenten een belangrijke ambitie. Maar hoe pak je dat aan in een gebied dat goed bereikbaar is met de auto? Wat als er weinig alternatieven zijn? Wat als men de urgentie niet ziet om in te zetten op meer lopen, fietsen en ov?
   
   Ons advies:
   Wat helpt is een duidelijke probleemschets in een eerste analyse. Wat zijn de consequenties als we doorgaan op dezelfde voet? Vervolgens kan een gezamenlijk (MPvE)-traject versterkend werken om partijen bij elkaar te brengen en onderwerpen als de mobiliteitstransitie te bespreken.
   
   Tot slot is het goed je te beseffen dat de mobiliteitstransitie soms begint met kleine stapjes zoals het aanbieden van deelmobiliteit of het verbeteren van loop- en fietsnetwerken. Door inwoners hiermee in aanraking te laten komen, kan een golf van gedragsverandering ontstaan waardoor de mobiliteitstransitie verder op gang komt.

2. “We willen dit nieuwe woongebied wel autoluw maken - maar hoe gaan we dan om met logistiek?”
   Vaak wordt er bij mobiliteitsgroei door gebiedsontwikkelingen gesproken over verplaatsingen te voet, te fiets, met het ov of met de auto. Gebiedsontwikkelingen creëren ook een logistieke behoefte. Bij woongebieden komen veel verschillende vormen van logistiek kijken (o.a. afvalinzameling, pakketdiensten, verhuizingen en servicelogistiek).
   
   Dat vraagt om maatwerk. Hoe geef je logistieke voertuigen een plek in de openbare ruimte én beperk je tegelijkertijd overlast? Daarnaast speelt in autoluwe wijken specifiek de problematiek dat logistiek verkeer relatief dicht bij de eindbestemming moet kunnen komen. Als je een nieuwe koelkast laat bezorgen, kun je er uiteraard geen minuten mee sjouwen.
   
   Ons advies: 
   Logistiek voorkomen is lastig (en onwenselijk), maar verslimmen kan wel. Breng de logistieke behoefte in beeld en overweeg logistiek te verplaatsen, met bijvoorbeeld pakketkluizen aan de rand van de wijk of met omleidingsroutes voor logistiek verkeer.
   
   En denk na over opties om logistiek te verschonen, bijvoorbeeld met kleinere elektrische voertuigen die vanaf logistieke hubs (gebundeld) de wijk in gaan. Bij Goudappel kunnen we de effecten van deze maatregelen voorspellen en monitoren.
    
3. “We willen wel minder parkeren, maar zorgt dat niet voor overlast voor omliggende wijken?”
   Het verminderen van het aantal aangeboden parkeerplekken kan ervoor zorgen dat het minder aantrekkelijk is om een auto te bezitten en te gebruiken. Dit is een kansrijke maatregel in gebiedsontwikkelingen waar we willen sturen op minder auto's.
   
   Gebiedsontwikkelingen vinden echter steeds vaker plaats op verdichtingslocaties (ook wel inbreiding). Zulke gebieden staan niet op zichzelf, maar in verbinding met de wijken eromheen. Kies je dus voor minder parkeerplekken in een verdichtingslocatie, dan kan dit leiden tot wat wij het ‘waterbedeffect’ noemen. Inwoners en bezoekers van zo’n gebied parkeren dan in de omliggende wijken, wat daar weer leidt tot overlast.
   
   Ons advies:
   Zet in op de voetganger, fietser en het ov om de alternatieven voor de eigen auto op orde te brengen en werk met een passende parkeerstrategie. Met onze methodiek voor passende parkeernormen bepalen we het aantal parkeerplaatsen dat nodig is om aan te sluiten bij de mobiliteitsbehoefte van de doelgroep. Hiermee voorkomen we een overmaat aan parkeren en kan de vrijgekomen ruimte benut worden voor andere functies zoals groen of buurtinitiatieven. Met een mobiliteitsconcept op maat verleiden we gebruikers om een alternatief te kiezen voor de auto. Dit werkt alleen als randvoorwaarden zoals alternatieven voor de auto echt goed op orde zijn. 
   
   Daarnaast spelen deelauto's een belangrijke rol, omdat deze bijdragen aan het efficiënter gebruik van parkeerplekken. Ook hiervoor geldt: implementeer ze in een integrale strategie. Losse deelauto’s neerzetten zonder rekening te houden met de doelgroep heeft vaak niet het gewenste effect. Bij Goudappel hebben we de tools om hiervoor maatwerkoplossingen te bedenken.

Integrale benadering van mobiliteit in gebiedsontwikkelingen

Bij Goudappel pakken we dit soort vraagstukken altijd integraal aan. Met het huidige beleid, inclusief doelstellingen en ambities als uitgangspunt, starten we met het scheppen van kaders. Vervolgens onderzoeken we mogelijke oplossingen met ons smart mobility wheel: een integrale benadering van mobiliteit aan de hand van vijf samenhangende onderdelen:

1. Verdichten: kiezen voor een ruimtelijke mix van wonen, werken en voorzieningen die zorgt voor minder (lange) verplaatsingen
2. Verbinden: netwerken opbouwen volgens het STOMP-principe
3. Veraangenamen: de mens centraal zetten in de openbare ruimte – voldoende ruimte voor groen, verblijven en spelen
4. Verknopen: het optimaliseren van mobiliteitsservices zoals deelmobiliteit & hubs
5. Verleiden: nadenken over gedragsbeïnvloeding – hoe krijgen we mensen zover dat ze overstappen van auto op fiets of ov?

Door op deze manier te kijken naar mobiliteitsvraagstukken, ontstaat een totaalpakket van maatregelen dat elkaar versterkt. Vervolgens is het belangrijk deze uitgangspunten vast te leggen, in bijvoorbeeld een Mobiliteitsprogramma van Eisen (MPvE). Hierin beschrijven we alle eisen, ambities en randvoorwaarden voor mobiliteit in een gebiedsontwikkeling. Dat geeft houvast bij de volgende fase van de gebiedsontwikkeling.